Bono meirando.

   Risuona ancora oggi, al passaggio delle mandrie che dalla pianura salgono agli alpeggi, il caloroso e festoso augurio che un tempo si era soliti rivolgere alle famiglie impegnate nello spostamento dei propri animali verso la meiro: "Bono meirando"!

   La previsione di un'imminente meirando metteva in moto un meccanismo di lavori a catena, molti dei quali preparatori allo spostamento di uomini ed animali e come tali da eseguire nei giorni precedenti. In particolare, era necessario pensare alla sistemazione delle strade e delle bialhére che potevano aver subito dei dissestamenti durante il lungo inverno. Grazie alle reuide i lavori come gurà lei bialhére e ripristinare le nappoule, venivano affrontati e portati a termine in breve tempo, radunando tutti i particular interessati all'utilizzo della strada e dell'acqua.

   Solitamente le famiglie iniziavano a trasferirsi verso i primi giorni del mese di maggio: si partiva al mattino presto del giorno prestabilito anche se, alcuni andirivieni si effettuavano già nei giorni precedenti con la cabaçço sulle spalle, al fine di trasportare quasi tutto il necessario alla vita presso la meiro, fin dai primi giorni. Numerose cure venivano riservate agli animali per il benessere dei quali, si provvedeva addirittura ad accendere un piccolo fuoco all'interno della stalla ai fini di assorbire l'umidità e disinfettare l'ambiente.

   Së meirarian la primo smano dë mai, piantarian lei triffoule e pé vënarian amoun.(Aimar Alfredo, Fredou 'd Chens 'd la Meiro)

   Érian sëmpe lh'ultimi anà amoun, apré ai 20 'd mai e ënveche vënarian aval p'r achì a la fin dë stëmbre.

(Aimar Rosina, Rozino 'd Chens 'd Jacou 'd Luis)

   Cant së meirarian lh'anavën dounà no poulidà a l'ëstabi, raschà quë la sie tout sal poulil, pé i tapavën dë dzaç pé i ramaçaven lou dzaç ën poou a la viroun. Për dëzënfëtà i faxìën ën bel baroun dë fùëc quë bruzavo ën poou quële ranhà pér la voouto e la roumpìo:  i viscavën magaro lou dzourn dran.

(Mattio Ignazio, Nassiou 'd Sarét)

   Lhi vél érën magaro sudà, alouro butarian no feisino o doue ënt l'ëscoulòou pé faxërian ën paou dë farò, për stëbià ën dërdé la vòouto. (Aimar Anna, Anno d'Jouloumin)

   Lou dzourn dran i viscavën lou fùëc, quë la faxe tantou fum për fa na vio lei baboe: ën bel baroun ënt al meç 'd l'ëstabi dë feisine, da cochì pa quë la përne fùëc, ma pitùëst quë la faxe fum, parélh lou fum anavo dapërtout. Sal pi tart i douvravën la coouçino.(Reinaudo Filippo,  Flip d'Toumà 'd lei Viddoue).

   L'accensione del fuoco all'interno di una stalla, poteva però causare brutti incidenti.

   Lou pare 'd Lorentsino, më rëcordou cant vënìou a scolo, lh'avìën co 4 o 5 vatsse, i së soun meirà içai a Sanguilherme da la Vilo. Ënt a quël porti achì lh'à no groso vòouto: lou prim dzourn qui s'érën meirà içai, lh'avìën viscà l'ëstuvo e pé pré lh'éro Jacou bonanimo al l'à leisà l'ëstuvo visco bë lei vatsse e al l'é nà vio. Coumà al l'ale fai? Magaro l'ëstuvo à schoupaçià, lh'é saoutà foro no bluo ënt al bouroum, pa dëgun achì për durbì l'us, al l'é rubà içai: lei vatsse toutte stëndùe schoupà dal fum; cat vatsse e no manxëtto. (Aimar Giuseppe  Pin Jouloumìn)

   Pourtëian tout ënt-a cabaçço: ën poou dë linçol, dë cuberte; n'avëian pa përleisù e ilen, nh'éro da quilhi quë n'avìën dzò ën dërdé dë mai. (Mattio Maria  Marìo 'd Sarét)

   A meirase moun pourtërian lou nechesari: lhi baçin (d'aram) dal lait primo cozo përqué avëian da siourà, lou coulòou, lhi sëgëlin lhi linçol, lei cuberte, lei scouéle; tout ënt la cabaçço, faxëian tante cabaçà, për forço përqué d'ooutùënh tourno val. Lh'éro Pin Janno avìo dzò la mulo, ma sënò tout ënt la cabaçço. Mountëian amoun la Vio 'd Narlonc.

   Lhi primi sé quë së meirarian amoun la faxìo freit. Cant së butërian aval ënt a qui linçol sëmëlhavo quë lh'érën banhà.(Aimar Rosina, Rozino 'd Chens 'd Jacou 'd Luis).

   Nouziaouti lei coze pu belle lei eisarian a la Çiteito përqué avërian ën gouardarobbo, la meizoun pu stabilo éro quëlo chì. A lh'Adréts pourtërian mac lei coze pi brutte e la robo nourmalo për travalhà. Dë primmo spëtërian mac quë pourguëssën pasà, a la fin d'abril, da la Çiteito a la Çampo e fin a ën poou pré a lhi Sant. (Ebacolo Adelina, Delino 'd Bacou)

   Anaian amoun a la fin 'd mai bë lei vatsse, n'avëian sëmpe na quinxéno o anque dë mai; moun peirin al faxìo lou nëgouçiant. Avëian la mulo e tanti viadze mountavou a caval e anavou amoun, i sabìo dzò la vio. Butaian lei banastre e butaian toutto la robo chì: lhi baçin d'aram, lei peirouline, l'on quë lh'anavo. (Barreri Rita, Rito dë Mëlin)

   Per la meirando molti erano attenti alle giornate di marca, come ad esempio per giorni che ricordano i santi Giorgio e Marco, in cui c'è da aspettarsi brutto tempo, come recita il proverbio: Joursét e Marquét i fan soun uvërnét.

   Dran dë Joursét e Marquét së meirarian pa. I pourtavën la tseino, lhi linçol, no cuberto, lhi baçin për coulà e tout achì, amoun e val tout ënt la cabaçço. E anërian amoun troubërian ëncà tante niére. Isù a lei meire pa dëgun fournél, faxìën fùëc ënt al cantoun. Lon quë meiravën pa amoun l'éro lhi tsat, lh'anavën da soul e i pasavën pa për la vio.(Reinaudo Filippo, Flip d'Toumà 'd lei Viddoue)

   Së pourtarian amoun scazi tout: tacaian dzò lou dzourn dran a pourtà dzò sëmpe carcozo. Dë viadze pourtarian co dzò amoun lei dzaline lou dzourn dran: butarian carcozo ënt la cabaçço dë sout, pé butarian no tërto o n'as e pé ën fooudil su për couatà e bë no cordo groupaian la cabaçço. Isù avian lou pourçilot aposto për lei dzaline. Cant meirarian, prim dë boujà lei vatsse d' ënt la vòouto lhi tapaian l'aigo benedetto. Cant partìës, lh'aouti i të dëgaravën pasà e i dixìën: "oh quë lh'avé belle stoun viadze le vatsse"! (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Meirase moun la më piazìo, tante meinà ënsëmmou i dzuavën a chirimello: ën touquét dë bosc quë la faxìo ën dërdé guers, pé bë lou bastoun i dounavën achì, pé s'érià bon lou casërià; magaro përnaià ëncà ënt la testo n'aoute! (Reinaudo Filippo, Flip d'Toumà 'd lei Viddoue)

   Cant meiraian tsarìo pourtase tout dëreiri, tout ënt la cabaçço e avian co dzò la mulo. Lei meinà lei paurtaian së la mulo, n'ën butavën uno për part, ma tsarìo mënalo. Érës stanco mourtalo a pourtà amoun, aoute quë no festo: scouéle, baçin; lhi veilas tsarìo menali, e lei dzaline... n'ën feiniës papù, érës stanc mourtal. Tsarìo fa tout dal dzourn, l' ëndëman avìës aoute da fa. (Ebacolo Rosa, Rozo 'd Bacou)

Lei vie.

   I vari tracciati, che si diramavano da ogni singola borgata come in una fitta ragnatela, rappresentavano i diversi percorsi e tragitti che conducevano alle meire.

   A la vio 'd lei Béoule lhi pasavo mac a qui dë Narlonc: Chens 'd Jacou 'd Luis quë lh'aviën co la meiro achì; e pasant amoun al së tsardzavo o dë dzaç, o dë bosc. Përqué içì a lei Bigorie lh'avìën mac ën prà , alouro dë bosc nh'avìën pa tan, i pourtavën tout da lei Béoule e i pasavën outo lou viol dë la Graviéro. (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Aimar Margherita (Meiro) ricorda che, all'età di 6-7 anni, per il trasferimento dalla borgata Meiro alle Bigorie, "pasavou sempe la vio 'd lei Béoule. Lh'éro la piantso (passerella) ilen, l'aigo la pourtavo vio souvënt".

   Gli abitanti della Ruà, che raggiungevano lei Sanhére e lh'Adréts, percorrevano la Viaçço, attraversavano Fantoun e Ruét e salivano Viroulh. Quelli dei Biantsét e del Serre passavano dalla Vio Vielho che inizia a monte della chiesetta di Sant' Anna, posto denominato Sartin, e che conduce alle Meire di Piairi. Questo tracciato da poco ripristinato, in prossimità delle Meire di Piairi prosegue verso il Chò 'd la Vaçouzo e raggiunge le meire Bigorie, offrendo una meravigliosa visuale della parete est del Viso e delle montagne circostanti.

   Dalla Ruéro,

   Lou Përfét e lhi Gambo lh'anavën ai Pasquìe; i pasavën lhi Goutalh e pé amoun la Vilo, lhiPourçil...(Mattio Emma,  Emmo 'd la Vinho)

   Dalla Çiteito,

   Lh'éro ën viol qu'anavo a lhi Adréts, pasavo Cò di Drai, lou bosc, la meiro dë Galino; euiro së passo papù, l'é piën dë bosc, la fai pietà! Lhi pasavo cò lhi Marques d'achì qu'anavën a lei Sanhére.

(Ebacolo Rosa, Rozo 'd Bacou)

   Cant së meirarian, éro lou prim dzourn quë lei vatsse salhìën: tsarìo mënale e pé lei butarian subit ënt la vòouto përqué dë viadze lh'éro pancà l'èrbo. Apré lei tënaian chasquëdun për noste count e pré quë dëvaian vënì aval fa lou fën së faxìo meitario. (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   L'ero lou periodo propi bel për nouziaouti la nou piazìo, pourtërian amoun noste vatsse, l'éro no festo. Butërian lei vatsse ën meitarìo: i ragroupavën tante vatsse ënsëmmou e lei vatsse për fa amichisio dran i faxìën la lotto, për stabilì calo l'éro la pu forto; la familho quë lh'avìo la vatsso pu forto lh'éro pei countënto përqué sa vatsso l'éro quëllo quë gouidavo toutto la trouppo. (Odetto Caterina, Rino d'Ooudét)

   Avìou no douxéno d'ann, anavou a San Jacou ën pasturo ba quëlle dë ma nounno qui faxìën la meitarìo. Lhi primi viadze i së dounavën prou; a boudrale lei pourtaià së la mountanho, së no i së tapën aval di mur. Lh'anavën purtale ilai e pé i le mëschavën e ën viadze picà ën dërdé pé i së coustumavën. (Mattio Emma, Emmo 'd la Vinho)

   La meitarìo i së faxìo outo a la meità dë san Dzuan, lhi vint, dran onhun gardavo lei soue. E i feinìo prachì ai 15-20 dë sëtëmbre. Ai 20 e paso dë sëtëmbre Pinot al l'éro ëncà anà isù sal Chò 'd l'Ambourné.

   Lei toutsariàn toutte içì al Briquét e anërian sëmpe spëtale içì: feinìo la meitario sëmpe istes post. (Aimar Alfredo, Fredou 'd Chens 'd la Meiro)

  Anërian sëmpe durmi isù, pé dë matin moun pare e mei sore i së lëvavën bounouro përqué lour i seavën. Mi e ma mare faxëian la poulento, biourërian lhi vél, siourërian, mouxërian e pé butëian foro lei vatsse e lei touquërian fin al pont a quël quë toutsavo nà. Pe vënëian aval, pourtëian la poulento ënvërtoulhà ënt la cabaçço, lou baraquin dë lait, anëian mindzalo bou lou lait prachì ënt lh'érën, ënt i prà, së sëtëian 'dtsout d'ën fraisi e valà. Ma alouro së vìën scaze tuts prachì a mindzà ën toc 'd pan 'dtsout d' ën fraisi, l'ero bél!

   Tacaian lou fën dë sout prachì a San Pér. Nou lou tacaian a lh'Adréts, pé anaian fa Pëtinot, Cò di Sere, la Meiro, apré tournaian a Santalart, pasaian içai a lei Valà e al Queirél e pé aval 'dsout dal canal. Feinarian achì pé anaian a lei Cazotte, Pra Lonc e lou pourtaian a la Meiro.  A lei Bigorie tënaian lou fën di Pountélh.(Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Bë lou portofai n'ën portës dë menou dë fën quë la trousso. Mi më piazìo lou portofai, përqué al t'ëstavo tout së la testo e achì së lei spalle, ënveche la trousso i s'ënsucco val, i t'arubbo bën sal cul, avìës oppro a rablate. (Allisio Giuseppe, Fredou 'd Pessi)

   Lou pare dë Pin dë Rozo pourtavo lou fën dal Tsaputòou a la Coumbo, ën fai dë fën, l'ai vist mi. Al pasavo al Sere, la vio, al Counhét, lou canal... (Reinaudo Filippo, Flip d'Toumà 'd lei Viddoue)

   Quël quë faxëriàn a lhi Adréts lou pourtaiàn içai së l'ëstsino; ilai n'eisaian mac ën poou për d'ooutùënh, për carque vatsse qui faxìën. Mi d'eilai bë moun pare pourtaiàn lou fën dëstsaouç e ën viadze më siou piantà no brouquëtto ënt al pè. Lh'éro moun frairi Toni dëreiri, al m'à dì: "Tsamino përqué mi pei pà poouzà". Mi poulìou pà poousà përqué lh'éro pà dë post, alouro coumà fa? Siou sëmpe anà avanti, lu pè al seinavo dzò, cant siou rubà qu'ei tapà aval la trousso moun pare m'à dì: "quë vou soou fai?" Alouro al m'à gavà la brouquëtto! Astu capì? Nën poulé poouzà quël po dë fën qu'avìës së l'ëstsino përqué lou viol al l'éro stréts e për ribbo poulìës pà. Pourtavës pi oou menou l'età qu'avìës, quël qu'éro pu fort së tsardzavo ën poou mai e lh'aouti së tsardzavën pa tan.(Ebacolo Rosa, Rozo 'd Bacou)

   Verso la fine di settembre, si andava a falciare il fieno anche sui pascoli più alti, situati in luoghi talmente impervi tanto da compromettere il buon esito del trasporto a valle. Era importante arrivare a maggio senza avere ancora consumato tutta la scorta di fieno, come ammoniva il proverbio: quél qu'à pa dë fën lou mé dë mai, al sa pa lon q'al së fai.

   Lh'anavën talhà lu fën ënt i barçét dë lei rotsse; lh'anavën talhà lou seoun e l'érbo rousso. (Ebacolo Sebastiano,  Pin 'd Bacou)

   Proprio in questi posti cresce l'erba rossa che, particolarmente resistente allo sfalcio, ha dato origine al seguente detto: erbo rousso e siatour dzouve, baisou la testo e të laisou coure.

   A Briquét Ardì avën co ëncà fai lou fën: da la Bialhéro aouto dal Bouiri amoun, quë lh'anavo pa lei vatsse, avën sëmpe talhà. Cant avian feinì, coumà euiro la fin d'ooust, quë avian dzò feinì la sei ilén, vënarian amoun, anarian a Sërpouzo talhà fën. Ah, ën viadze quë dë poou ai agù: pasariàn dai Chò di Murét, aval parélh, pourtërian içài lei trousse, bë lei çoqque ënt i pè. Lei trousse dë fën lei tsardzarian si vourou a tirà aval; mi sìou anà aval ën toc pé sìou scarà di pè e la trousso m'é vëngùo së la testo, pé lh'ì prézo val, sìou 'na lou culhì tout spatarà ënt i Chò di Murét. Ah, n'avën pourtà dë trousse! E dë bon fën, lh'éro lou trafùëlh ëddin, quël trafùëlh sërvadze.

   N'ooutùënh avian dëcò fai lou fën al Counhét; calarian aval, lou rablarian së dë vourou fin a Lënto e pé tsardzarian së la testo e pasërian outo lou canal. Dë pas n'avën fai! (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Cant lh'éro moun pare bonanimo, siou ëncà anà a fa lou fën dësoubbre dë lei Rotsse dë Sërpouzo, përqué al dixìo quë chì lou fën éro pi bon, e i soun sëmpe nà. Dëcò ënt al Coumbal dë Chò 'd Peiro. Lou mënarian aval së lei béoule, doue trousse për viadze. (Aimar Alfredo, Fredou 'd Chens 'd la Meiro)

Lei meinà pasturo.

   Il trasferimento alle meire metteva in moto tutta una serie dí meccanismi legati ai vari lavori da eseguire che coinvolgevano molto spesso anche i bambini, fin dalla più tenera età. Sorprendentemente i ricordi di molti informatori sono proprio legati a situazioni vissute in età infantile quando ciascuno assumeva il proprio carico di responsabilità nei confronti degli adulti. Quasi tutti ci confermano: lou prim ann quë siou anà ën pasturo oourei agù sìës o sét ann; i të spëdìën!.

   D'istà anavou gardà lei vatsse, ënt la nebbio, bë lou parapiovo, ën toc dë pan e alè, da soulo. Aviou pòou e anavou sëmpe bë Toni dal Guì, ma él al l'éro pu grant e al l'éro pu burp. Al më dixìo: "Dëgaro lei vatsse, lei mie i soun pi forte quë lei toue, së vas pa parale içai i së dan"; parélh mi gardavou lei mie e lei soue.(Barreri Caterina, Rino dal Dzorç)

   Mi ai coumënçà a sìës ann e fin a douxe ann siou anà ën pasturo, sai pa së lei vatsse i dëgaravën mi o mi gardavou lour. Cant érou pi grando avìou la mulo: la butavou dapè dë no rotsso e mountavou su e ën viadze siou anà val, lh'à pa bouidzà  povro bestio! E dë séro, anà a meizoun, mi al founç bë lei vatsse dran. (Reinaudo Maria, Marìo 'd Chapél)

   Ma mare, cant i më mandavo isù a la meiro, anarian outo pian pianin mi e Fredou, peno quë al tsaminavo, e i më dixìo: "Viscà lou fùëc e pré më plà lei triffoule fin ai chò dal sëgëlin". Ma l'éro pei lonc quël chò, përniou sëmpe lei pi grosse ma ëntant anavou mai a la fin! (Ebacolo Adelina,  Delino 'd Bacou)

   Martin dal Sërgent al l'avìo lei fée, al faxìo troup e al l'avìo pré ën moussi da Oustano a vënile gardà. Quël moussi, sai pa s'al l'avìo co mac sìës o set ann, al piouravo co sëmpe; ëncà cant la trounavo, 'dsout 'd lei rotsse e 'dtsout 'd lei piante al l'avìo pòou. (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Mi içì cant érou meinà së travalhavo, anavou fa lou fën ënt i prà, dapërtout, tsardzà lou carét, nou avian dzò lou carét bë la mulo quë pourtavo a meizoun, sënò lh'aouti lh'anavën tout a spalle. Pé ënt lei 4-5 oure partaian mi e ma mamo anaian moun a la meiro përqué lei vatsse i rubavën ënt lei sìës oure; toutzavo muxële, dounà pupà lhi vél, butà foro la drudzzo e cant lhi rubavo sta filho o stoun garsoun qu'avian lhi dzuavo a tirà foro la drudzzo: nh'éro 'd travalh! Un feinìo mai dran dë noou e meçço, deç oure pé un avìo mai atalh d'anase couidzà. (Barreri Rita, Rito dë Mëlin)

   Cant së meirarian aval deiçì së meirarian a la Meiro quë l'éro pu dapè a vënì përne lou fën içì a lei Bigorie; pé a la fin dë dzënìe anaian aval a Santalart malhà lou fën ilén, staian fin a lou mé dë mai. Carqui an d'ooutùënh la faxìo bel, së poulìo stase 'd mai për pa sëmpe anà amoun d'uvèrn përne aval lou fën: lou malharian isù e faxarian dë drudzo co për ëndrudzà lhi pra. (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Toni di Meiroun bonanimo mou countiavo quë nosti vìëlh Meiroun i së meiravën co fin-a d'uvern ënt a quële meizoun achì dë Pëtinot: l'é pa quë lh'ëstavën, ma i mënavën lei vatsse isutsse e dë manxe, i n'ën faxìën no vooutà për fa la drudzzo, përqué a mënalo toutto dë deilen, da Santalart, la vënìo mal, alouro i ënchouìën isù. (Aimar Giuseppe, Pin Jouloumìn)

   I së meiravën dzò amoun lou mé dë blìe për malhà lou fën isù e për fa la drudzzo sal post. I mënavën pa aval lou fën coumà faxëian nou, perqué lh'avìën poou dë sgairalou, a soupatalou parélh. Bele quë lh'éro dë baroun di néou, i së meiravën amoun. Sabè pa coumà i faxìën? Da la Piatëtto, i mountavën tout amoun ënt l'ëndréts, i vënìën amoun ëtsout 'd Narlonc, pé lh'anavën mai amoun ëtsout dë la Crou 'd Narlonc, pé i vënìën mai amoun ëtsout dë la 'd Rotso Brin, i gavavën l'aigo dë la Bialhéro dal Moulin e, për pa palià, i pasavën outo për la bialhéro bë lei vatsse e dal pont amoun i paliavën. (Aimar Giuseppe, Pin Jouloumìn)

   Lhi Magou vìëlh i së meiravën bonouro amoun. Ën viadze lh'érën anà amoun butà l'aigo, la bialhéro quë vënìo da lei Rëvooutà, lou Magou vìëlh lh'avìo dì a bonanimo 'd Toni: "Meirounét, sis dzouve vën icì të diou no cozo. Cant mi érou dzouve içì lhi vënìo niente, apré man man mi më siou marià ei ënlevà ma familho". - Lhi vënìo la sei, lei triffoule, i së sëmënavën l'ort, lei carote i vënìën londze parélh, nou anaian roubale. - "E lhi vën pé ën dzourn quë lhi vën pé mai pu niente". E l'é sta just! (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

Lei feste.

   Për la Madonno d'òoust lou faxariàn scaze leisù dapè dë meizoun, a lei Bigouriëtte. De viadze i lou faxìën dëcò ilai a lei Bigorie sal Chò 'd la Bello e dë viadze i vënìën içai achì bë nou. (Aimar Anna,

Anno d'Jouloumin)

   La cozo bello l'éro d'istà, la festo dal quinxe d'ooust quë cant vënarian aval sëntarian dzò dë séro la muzico sounà a la Vilo e la butavo no belo alégrìo. (Odetto Caterina, Rino d'Ooudét)

   Cant nou toutsavo la Madonno, carou miou, faxëian dzò pei lou count ën prënçippi, cant faxërian meitarìo, përquè nou a la Madonno voulëian pei pa anà ën pasturo! Alouro chì l'éro lou dzourn dë Bias, él nh'ën faxìo pei pa nën dë la Madonno, però quël quë toutsavo lhi pagavo mërëndo a Bias. (Aimar Rosina,  Rozino 'd Chens 'd Jacou 'd Luis)

   Cant dëvërian anà a la Madonno anërian cambiase a la Çiteito o anërian quere lei coze. Dë viadze lei vatsse i lei viravën ën poou pu aval për Viroulh, parélh anërian mindzà al founç dë Viroulh: nou anërian a la Madonno, vënarian içai arian dzò mai pu achì; e së no ma mare i vënìo a la Vilo e mindzaian amoun achì ënt al Prà dë Jaiet. (Ebacolo Adelina, Delino 'd Bacou)

Meirase val

   Trascorsa la stagione estiva ed esaurite le possibilità di sfruttamento dei pascoli più alti, ogni famiglia si apprestava a ritornare nella propria borgata per trascorrervi l'inverno. Normalmente il trasferimento a valle coincideva con il periodo delle festività dei Santi, ma spesso la decisione si prendeva in funzione della superficie pascoliva ancora a disposizione.

   Leisavën pasà la fiéro 'd Criçol e pé i së meiravën aval, vérs lhi 15 dë stëmbre, perqué lh'avìën pa d'érbo: për lhi prà quë lh'avìën isù! Alouro lh'éro tanto dzënt! (Reinaudo Filippo, Flip d'Toumà 'd lei Viddoue)

   Vënaian aval cant i dësfazìën lei meitarìe. Pré vënaian aval përqué içì n'aviaian bastano dë prà. Calaian vers lhi vint dë stëmbre, spëtaian pa lhi Sant. Përqué coumà euiro ën mountanho lh'éro papù d'erbo. Nou anaian outo al Mëriòou, Fountanil, Pian Paladin, amoun achì, mënc fin a Crou dë Bulé, traversaian pa lou bial. Lhi prà së faxìo garì a malhali; l'é pa coumà euiro qui malhën dapërtout, dran boino për boino.(Barreri Rita, Rito dë Mëlin)

   Nou d'ooutuënh staian scazi lhi dërìe a lei Bigorie. L'ultim an s'ërian butà d'acordi bi Bigat, bi Bodou e bë barbo Chens: dì, tan quë poulën stën içì. Arian sta fin al dzourn dran dë San Martin, l'ounxe 'd nouvëmbre, sënò së meiraian sëmpe aval dran di Sant. Lh'éro bonanimo 'd Martin al l'éro counsëlhìe, barbo Chens éro counsëlhìe e lh'érën vëngù amoun bë bonanimo 'd Jovanni a fa ribotto ënt la meizoun dë Martin. E dé séro l'à tacà dounà nèou, ma sé! Lour avìën da dëscourre e lh'an papù dëgarà dë foro. Lh 'éro co vëngù lou sëgrëtari, Jourgin e Cesare lou geometro. Lh'an sëmpe countià, apré i soun salhì lh' éro dzò aout parélh dë nèou! Nou ariun dzò couidzà ma mi érou co pancà ëndurmìo avën sëntù bën cant i soun vëngù vio. Içài achì ai Pountélh lh'éro lou mur dran qui faxëssën la vio, i së soun butà a tsaminà içài ma i viìën papù la vio e bonanimo 'd Jovanni lhi dì: "Tirati su Giorgio che altrimenti vai giù dal muro". Quëlle parole achì m'ërcourdarei sëmpe. Arian pa subit calà përqué avian dëvù palhà ën dërdè: s'arian pei meirà aval tuts a ré.(Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Sëntëme mac, euiro vou foou riri: Cheroulin, s'érën meirà aval e pré lh'avìën ëncà lei dzaline e l'an mandà amoun querle a Bounard (dran d'anà a Boudouiri). Alouro al l'é na amoun, al s'é
pré no çabaçço grand e al s'é dì "siqque foou du viadze". Lh 'à butà toutte dëdin; lh'à couatà e i soun toutte schoupà. Chè e Ninin que dë coze lh'an dì...! (Allisio Maddalena,  Léno dal Guì)

   Coumënçaian a pourtà aval lei dzaline, lhi groupaian lei piotte ënt la cabaçço, lou can al vënìo apré, lhi tsat lhi butëian ënt ën sac e nh'éro da quilhi quë dai Chot lh'anavën mai a lei Meizounëtte. Së avëià du cunilh lhi butëià ënt no cavanho o ënt la cabaçço b'ën poou dë dzaç dë sout. Së pourtavo dëcò doue oou tré ramine co ënt la cabaçço, cherti viadze nou anëian dëcò a fa la spezo e poouzërian dzò ai Chot. Pourtërian aval lhi baçin për butà lou lait a coulà. Ai Chot pourtëian pa aval nì vëstimënto nì niente, mac lei coze pu da travalh e no cozo d'ese poulit, së dëvëià anà a no souperturo o ën carqui post. (Mattio Ignazio, Nassiou 'd Sarét)

   La dounavo dzò néou e avìën ëncà la rièizo dë foro. Quë dë viadze sën pre outo bë lou dalh e la néou a ëncà fase dë cabaç për gouvërnà lei vatsse! (Aimar Adriana, Driano 'd Jouloumin)

   Anarian aval a outoubre, ai Sant érian sëmpe a la Meiro. Anavës aval dë matin bounouro viscavës e pé partìës aval bë lei vatsse; cant arubavës ën poou dapé nh'anavo outo un dëstisà lou fùëc e salhì foro la brazo. (Aimar Alfredo, Fredou 'd Chens 'd la Meiro)

   Rubavës aval tacavës a fa dzaç; së batìo la sei dran dë tout, së sëmënavo lei rabbe e bone quë lh'érën (ën poou lei mindzarian e ën poou lei dounarian a lei vatsse) e pé a fa la rieizo. (Mattio Domenica,  Mëquin Pergrò)

   Ën viadze nh'éro tanti qui anavën fa la campanho ën Franço, moun povre pare e moun frairi dëcò. I partìen lou mé dë sëtëmbre, i leisavën lei meinà e la fëmno soule, i pasavën lou col dë lei Traversëtte, për ganhà cat soldi quë içì lh'éro pa nën. I faxìën lhi tsarbounìe o lhi manoual a lhi muroou e lh'arubavën pé dë primmo: la vitto lh'éro duro! (Mattio Domenica,  Mëquin Pergrò)

   L'éro miélh ën Franço quë Turin, pu pagà. Lh'anavën fa la stajoun pé a meizoun. Siou anà ën Franço përqué ma sore éro ilai e i më dì: "Vën ën Franço, s'isto bën". Më siou marià ën Franço e sabìou pa lou françé. (Aimar Margherita, Mërguitin 'd la Meir)

   Attualmente il periodo autunnale è caratterizzato da un definitivo abbandono della montagna: le famiglie che ancora salgono in primavera con le loro mandrie, scendono infatti a svernare in pianura e le borgate, un tempo meta della discesa dalla meiro, sono invece completamente deserte. Alcuni informatori ricordano con forte nostalgia gli ultimi anni in cui hanno praticato la meirando.

   l'é dal '51, përqué sai quë quëlo primo chì ma mare éro nà ën Franço, érian mac mì e moun pare. Pé avën vëndù toutte lei vatsse e sën anà a Turin. (Aimar Rosina,  Rozino 'd Chens 'd Jacou 'd Luis)

   L'ooutùënh dal '64 l'é sta l'ultim ooutùënh a la Meiro. L'é l'uvern dal '64/65 quë mi erou souldà e da quël ann achì së sën papù fërmà. Lou fën l'avën ëncà sëmpe fai: lou faxërian pé lou ënbalarian ba  quëlo maquino qu'avìo Jacoulin dal Parcou e lou pourtërian aval ënt tsatavën lou fën.

   L'é tou cambia: lh'éro pa ni aigo ni luche e lh'éro 'd dzënt; euiro lh'à aigo e luche lh'à papù 'dgun! (Aimar Alfredo, Fredou 'd Chens 'd la Meiro)

Testimonianze di:

Fredou 'd Chens 'd la Meiro (Aimar Alfredo n.1942): reg.Oncino, settembre 1999, 2005;

Rozino 'd Chens 'd Jacou 'd Luis (Aimar Rosina n.1931): reg.Oncino 2002, 2004, 2005;

Nassiou 'd Sarét (Mattio Ignazio n.1931): reg. Oncino ottobre 2003;

Anno d'Jouloumin (Aimar Anna n.1927): reg. Oncino marzo 2003;

Flip d'Toumà 'd lei Viddoue (Reinaudo Filippo n.1925): reg.Paesana aprile 2005;

Pin Jouloumìn (Aimar Giuseppe 1925-2000): reg. Oncino dicembre 1998;

Marìo 'd Sarét (Mattio Maria n.1911): reg.Oncino agosto 2004;

Delino 'd Bacou (Ebacolo Adelina n.1934): reg. aprile 2003 e ottobre 2003;

Rito dë Mëlin (Barreri Rita n.1932): reg.Oncino settembre 2004;

Driano 'd Jouloumin (Aimar Adriana n.1931): reg.Oncino anni 2001, 2002, 2003;

Emmo 'd la Vinho (Mattio Emma n.1931): reg.Oncino settembre 2004;

Rozo 'd Bacou (Ebacolo Rosa n. 1927): reg. Oncino 2002;

Rino d'Ooudét (Odetto Caterina n.1937): reg.2004 da Alessandra Negro;

Fredou 'd Pessi (Allisio Giuseppe n. 1940): reg. Oncino anni 2000, 2001, 2002, 2003;

Pin 'd Bacou (Ebacolo Sebastiano, n.1931-2001): reg.Oncino luglio 2001;

Rino dal Dzorç (Barreri Caterina, 1928-2003): reg.Oncino agosto 2001;

Marìo 'd Chapél (Reinaudo Maria n.1926): reg.Paesana aprile 2005;

Léno dal Guì (Allisio Maddalena, n.1920): reg.Oncino agosto 2002;

Mëquin Pergrò (Mattio Domenica n. 1913): reg. Oncino agosto 2002;

Mërguitin 'd la Meiro (Aimar Margherita n.1909): reg.Oncino agosto 2004.