Tutti li pöpple de setto groso e bèllo tèro il ân toujourn agù diversa manièra per se fâ coumprenne lh'un lh'autri meme cant, o per travalh, o per cal que sìe empachament, î se trobavan lögn da qui î volìan fâ arsebbe lour mesagge.
Per esempio: lî pöpple primitiou de l'Africco î se servan de uno sorto de tambourn que, en li picant sû bou un bàtoun, â fai un roumour carateristic e ritmà que al ee entendù bien lögn e â se fai coumprenne da quelli que lou mesagge â lh'ee adresà.
Lh'indian de l'Americco î se trasmettan sî mesagge en alument de falò su lî bric e bou un antic sisteme de nebletta causâ en cöbrent e deicöbrent lou fùoc bou uno vellho coubèrto!
Noutri velh, que a la fin de la primmo mountavan amount â sâ mianda e que eiquiat sû i dövian lh'ìtâ fin-a l'autögn, il avian decò sî sisteme per fâ sabee a sî parent que èran soubrà bâ ai paî sî bezougn. Caicun a se servìo d'un corn de vaccho que, segunt coumà al èro sounà, â volìo dire, per esemple: «Ven amount, la vaccho vol vèlâ..., o, ...cant tu veni amount porto de pan ...o, de vin, ...o del sal... » ensoummo, l'èro de segnal que chaco familho se nen servìo cazi coumà la fousse ìtâ lî segnal de lou troumbetìe dint la casermo di lî saudà!
Dirìou que lou segnal qu'èro pì ùzà da noutri velh l'èro segurament lou linsol blanc que, a segunt unte al èro plasà, (butà clot su lou Pràdenant, envenchà ei sireisìe dapè meizoun, ou a la matin ou a la bàsouro) a volìo mandà un mesagge ni pì ni mens coumà quelli que se servian dei corn de la vaccho. E noutri velh i se coumprenìan... e coumme que i se coumprenìan!
Pâ toujourn, ei journ d'encöi, ouz aribeen a se coumprenne si ben coumà î se coumprenìan noutri seggne e pensâ que öiro ouz aveen lou telefono que l'ee un sisteme de coumunicasioun verament coumouddi e rapidde. Malgré tout... la Janetto, que atent uno telefonaddo da Parî da sa sore Gin que li dèou dire l'ourari dei tren per soun arturn a meizoun, en sentent sounâ, î vai de coursio ai telefono e toutto countento î coumenso a dire: « Pronto, pronto... allo, allo... ». Da l'autre caire dei fìe i sent parlâ vitte, vitte e i nen coumpren rien! Alouro il acoumenso a dire:
«Coumprennou rien... rien » e da l'autre caire la vous countuno a parlâ encâ pì vitte aumentant encâ pî la difficoultà de coumprensioun de la Janetto!
«Ze compràn pà... ze compràn pà... » countuno a bralhâ jò ben enrabiâ l'impasiento Janetto e, da l'autre caire la vous countuno a dire e arpettre: «Ma coumà... tu compran pà... tu compran pà!?... » e aprê un bel moument de compran pà sia de un caire que de l'autre tutta dua, ben enrabiâ, buttan bâ lou cornet!
Lou journ aprê la Janetto en sortent dai panatìe ounte il èro anâ fâ provisto de pan î se sent apostrofâ da soun couzin Batistot que li demando se lou coumbalin l'ee un patouà arabbe o se al ee encâ coumprensibble... Voliou pöi mequé te demandâ se la couzino Gin, ta sore, èro jò aribâ da Parî!? ».
Ou poià ben vouz enmaginâ que rizadda tra lî doû cousin que a cattre pâ da meizoun l'un da l'autre il eran pâ ìtà boun a se coumprenne, pâ perqué Batistot cacaretiesse, ma perqué lî coumbalin (e decò lî serasin!) î parlan vitte, vitte; trop vitte!
La ven proppi la vellho de dire que en certi câ noutri velh i se coumprenian ben melh mequé en eitendent un linsol blanc sû lou Pradenant que pâ öiro bou lî moudern e bieen soufisticà mouien de coumunicasioun!