Jouŗnà X, 1

_{INË ŖÉIPOUNSË DOU ŖÉÎ D’ESPANNHË}

Ou duvé sooupéirë quë, antŗëmeia doû nobble ëd valhansë qu’i l’on véicù a Flouransë, la nh’érë un qu’i lh’ dizion Ruggieri de Figiovanni, e qu’ou tŗëpasavë louz aoutŗe pëŗ soun meritte. Ié icì, qu’ou l’avî inë gŗandë noblésë d’amë e qu’ou l’érë in baroun ŗicchë, can-t-ou s’i anavizà dla mesquinerî dla maniérë ëd viourë qu’ la lh’érë an Toscanë, ou l’à counpŗéî quë, s’ou foussë ŗëchtà din quëllë ŗejoun, ou l’aourî jomai pougù fâ vaguéirë sâ calitâ; alour ou l’à desidà d’anâ vioùrë pëŗ coc ton a la couŗ dou ŗéî d’Espannhë, Alfonsë, qu’érë fameû pëŗ soun meritte, qu’i tŗëpasavon quëllou ëd touttou louz aoutŗe pŗinse. Ou l’à apŗëchtà touttë s’qu’ la fazî dë bzoun a-n-in ommë ëd sa coundisioun - fuzî, chavàou, vâlës - ou l’i paŗtì, e ou l’i ità aŗsëbù dou ŗéî bou in baroun ëd jantiiésë.

A la couŗ dou ŗéî Alfonsë, ou vivî din la ŗichésë, ou fazî couneisë soun courajjë, e cm’ou l’érë adŗéi din loû touŗnouà. Can l’i pasà in pòou ‘d ton - Ruggieri ou fazî spacan atansioun a la maniérë dë s’ counpouŗtâ dou ŗéî -, la lh’i sonblà quë ié icì ou dounëssë a sounz amisse ëd têŗa, ëd villa, ëd pàî da gouveŗnâ, sons jî d’eigaŗ ou meritte dlâ pëŗsouna: fé quë parî, souvon loû benefisse i l’éron acouŗdâ a ‘d jon qu’ varion monchë qu’ louz aoutŗe; e, pisquë a ié, qu’ou s’ëchtimavë pëŗ s’qu’ou varî, ël ŗéî ou l’avî jomai dounà jî ‘d benefissë, ou l’à ponsà quë l’avarisë dou ŗéî i lh’ pouŗtëssë toŗ a ié, Ruggieri, din l’ëchtimmë dla jon; a caouzë d’eicòn ou l’à desidà dë s’ n’an touŗnâ an Toscanë, e ou n’à dmandà la peŗmisioun ou ŗéî. Qué icì ou l’i ità d’acoŗ, e ou lh’à dounà pëŗ soun viajë inë mioùrë bèllë e foŗtë; Ruggieri ou l’i ità bion counton, peŗquë ël viajë qu’ou duvî fâ ou l’érë lon. Ël ŗéî, apŗée, ou l’à sounà un ëd soun vâlës qu’ou pouî lh’ fâ counfiansë, e ou lh’à coumandà ëd s’apŗëchtâ a fâ bou Ruggieri ël viajë veŗ l’Italî; ma ou duvî fâ an maniérë quë ié icì ou s’anavizëssë pâ qu’ l’érë inë counbinë;
e, an méimë ton, ou duvî eicoutâ s’quë Ruggieri dizî dou ŗéî pëŗ pouguéirë z’i’ou ŗapouŗtâ; e, apŗée inë jouŗnà ëd viajë, ou duvî lh’ dirë qu’ël ŗéî ou lh’ coumandavë ëd touŗnâ aŗéirë. Ël vâlé ou l’à gachà Ruggieri, e, can ié icì ou l’i soŗtì dla villë, ou l’à tŗouvà la maniérë dë lh’ pŗoupouzâ ëd fâ ël chamin anson, an dizon qu’ou l’anavë méi ié veŗ l’Italî.

E i l’on coumonsà loŗ viajë: Mësieù Ruggieri cioû a chavà dla mioùrë qu’ël ŗéî ou lh’avî dounà, ou paŗlavë d’in pòou ëd touttë, e, can l’i ità tŗéiz’oura, ou l’à dì : A cŗéiou qu’ la sî ourë ëd fâ aŗpòouzâ loû chavàou; e i soun intŗâ di-z-inë eitabblë: a peina i soun itâ ëd din, toutta lâ bèchtia, sof la mioùrë ëd Ruggieri, laz on deichaŗjà ël vontŗë. Can-t-i s’ soun toŗnë anchaminâ, ël vâlé ou l’à countinhouà a eicoutâ s’ quë Ruggieri ou dizî; apŗée coc ton, i soun aŗibâ a-n-inë douéirë, e i l’on pŗoufità pëŗ abiòourâ lâ bèchtia: a qué moumon icì, la mioùrë ëd Ruggieri i l’à deichaŗjà ël vontŗë din la douéirë. Can Ruggieri ou l’à vî icòn, ou l’à dì: Qu’ël diablë ou t’ patafiorë! Saoumë bleû! T’ siâ pŗoppi cm’ël ŗéî qu’ou m’ t’à dounà an cadò!

Ël vâlé ou l’à bion eicoutà qu’lâ parolla icì, e ou s’ lâ s’i bion bità din la téetë; e, pandan touttë la jouŗnà, ou l’à antandù in baroun d’òoutŗa parolla a pŗoupò dou ŗéî, e l’i touttë ità ëd louënja.

Ël matin d’apŗée, a peina i soun mountà a chavà, pŗëchte a countinhouâ ël viajë veŗ la Toscane, ël vâlé ou l’à dì a Ruggieri s’ qu’ël ŗéî ou l’avî coumandà, e ié ou l’i tou ‘d suitë touŗnà aŗéirë. A peina i soun aŗibâ ou palé, ël ŗéî ou l’à sòoupù s’quë Ruggieri ou l’avî dì dla mioùrë; alour, oul l’à fei sounâ, e ou lh’à dmandà peŗquë ou l’avî counparà la mioùrë a-n-a ié, ou ié a la miourë.

Mësieù Ruggieri, bou pâ jî ‘d jéinë, ou l’à ŗeipoundù: Mësieù, a l’ei counparà la mioùrë a-n-a voû, peŗquë, parî cmë voû ou dounà nté qu’ la vontërî pâ, e ou dounà pâ nté qu’ la vontërî, ma mioùrë i l’à deichaŗjà ël vontŗë nté qu’ la vontavë pâ, e il l’à pâ deichaŗjà nté qu’ la vontavë.

Alour ël ŗéî ou l’à dì: La deipon pâ ëd ma vourountà qu’a sî pâ ità pŗoudigguë bou voû, tandì qu’a sioû ità pŗoudigguë bou d’aoutŗe qu’ varion monchë quë voû; l’i votŗë malchansë qu’i m’ n’à pâ dounà l’oucazioun; alour, l’i ‘d sa fàoutë, pâ dla mî. E qu’ la sî vrai s’qu’a dizou, a vë z’ deimontŗou peui.

Mësieù Ruggieri ou l’à ŗeipoundù: A sioû pâ inmarisià peŗquë ou sé pâ ità pŗoudigguë bou mi; l’i pâ qu’a vouŗguëssë votŗou benefisse pr’ès ancâ mai ŗicchë; a sioû inmarisià peŗquë ou l’avé jomai deimountŗà d’aouguéirë aŗcouneisù moun meritte; tutun, a l’acsëptou votŗë ëscuzë cmë justë e onèchtë, e a sarei counton s’ou poueiré m’ deimountŗâ qu’ou l’avé ŗazoun, méi s’a cŗéiou qu’ la saré difisillë qu’ou tŗova ëd temouen.

Alour ël ŗéî oul l’à féi pasâ di-z-inë sarë, nté qu’ la lh’érë doû cofŗe saŗà a clàou: a la pŗezansë d’in baroun ëd pëŗsouna, ël ŗéî ou lh’à dì: Mësieù Ruggieri, di-z-un ëd qu’loû cofŗe la lh’à ël tŗezoŗ dla courounë; l’aoutŗë ou l’i plon ëd têŗë. Pŗënënnon un: e, qué icì qu’ou l’aouré chouazì, ou saré votŗë; e ou veiré s’l’i mi, ou votŗë malchansë quë n’ soun ità ingŗà veŗ votŗou meritte.

Mësieù Ruggieri ou l’à mountŗà in cofŗë, ël ŗéî ou l’à coumandà qu’il l’eibŗësson, e la s’i tŗouvà qu’ou l’érë plon ëd têŗë. Alour ël ŗéî ou l’à dì an ŗiion: Ou viié, Mësieù Ruggieri, qu’ l’i vrai s’qu’a ou-z-ei dì ëd votŗë malchansë? Tutun, votŗou meritte i m’oblijon a la countŗachtâ. A sabbou qu’ou l’avé pâ l’intansioun ëd countinhouâ a vioùrë an Espannhë; pëŗ qué motif icì, a ou counfioû pâ ël gouveŗ ëd coc pàî ou ëd coc villë, ma, qué cofŗë qu’ la malchansë i vë z’à ŗoubà, mi, an deipì d’ièllë, a vë ‘l dounou, peŗquë ou poccha ‘l pouŗtâ din votŗë pàî, e qu’ou poccha, a ŗazoun, ès fiérë ëd votŗou meritte quë, loû cadòs qu’a ou-z-ei fài, i n’an soun ël temounhajjë.

Mësieù Ruggieri ou l’à pŗéî loû cadòs, ou l’à aŗmaŗsià ël ŗéî mec l’érë justë pëŗ la varoû qu’i l’avion, e, touttë counton, ou s’ n’an s’i touŗnà an Toscanë.