Il Granturco
La melia
Tratto da: "Agend'òc" agenda celebrativa del Ventennale dell'IPSSAR "G.Donadio" di Dronero, traduzioni a cura di Gianna Bianco-Chambra d'òc

Il mais è' stato poi sostituito dal grano, ma continua a essere usato come cibo tipico e materia prima di dolci (paste di meliga) soprattutto nel Nord dell'Italia, mentre generalmente è utilizzato soprattutto per l'alimentazione animale.
Rimane tuttavia il cereale più coltivato a livello mondiale. Nel Centro e Sud America è usato soprattutto come farina ma anche intero (bollendo o arrostendo la pannocchia), oppure in chicchi o fiocchi. È diffuso soprattutto in area anglosassone l'uso di cuocere a vapore i chicchi, schiacciarli ed essicarli, per farne corn flakes, oppure tostarli per farli scoppiare e ottenerne pop corn.
Fins al XIX sècle ilh era la cereala tradicionala di montanhards e di paures païsans per far la polenta jauna que se minjava abo de verduras, lo lach, lhi formatges, de peis sota sal. Bo ‘quò l’uvèrn la se minjava esquasi mec de polenta e, coma la mèlia a gaire de vitamina B e sobretot lo còrp la pilha pas, icí la lhi avia la pelagra, na malatia qu’arriba pròpi quora la lhi a de manca de vitamina B.
Après un pauc la mèlia a laissat lo pòst al forment mas es encara un minjar típic e sierve decò per la fabricacion de dòuç (pastas de mèlia) sobretot dins lo Nòrd de l’Itàlia, mentre que, en general, s’adòbra per las bèstias.
La chal dir que la mèlia es encara la cereala mai coltivaa a livèl mondial. Ental Centre e dins lo Sud de l’América ven adobraa per far la farina mas decò entiera (se fan rostir o bulhir las panolhas) o encara en grans.
En Anglatèrra se fan còire a vapor lhi grans, s’esquichon e après se fan sechar per far lhi corn flakes, o encara se fan tostar e esclopar per lo pop corn.
commenta