«Bè, alora setz sobreviscut!», a dich ilhe en rient e en me sarrant las doas mans.

«Siu já aicí depuei doas oras; saubetz pas en qual estat ai passat tot lo jorn…»

«Lo sai pro... mas venem al pact. Saubetz perqué siu vengua? Pas per devisar de sotisas coma ier. Vaicí, d’aüra en anant chal nos comportar pus saviament. Ai pensat a lòng an aquò».

«E en çò que, en çò que nos chal èsser pus savis? De mon cant, siu prèst; mas en veritat jamai dins ma vita m’es capitat ren de pus savi».

«Da bòn? Derant de tot, vos prego, sarratz-me pas tant las mans; puei me chal vos confessar qu’encuei ai pensat lòngtemp a vos».

«Embe aquò, coma es anaa a finir?»

«Coma es anaa a finir? Que nos chal tot recomençar, perque me siu apercebua que vos conoisso pas encà pro, que ier me siu comportaa coma una mineita e, s’entend, n’es resultat que tota la colpa es de mon còr bòn, e me siu laudaa, coma én fai sempre quora én comença a s’analizar. E pr’aquò, per remediar a ma fauta, ai decidat de m’informar ben a fons sus vòstre còmpte. Mas coma puei pas m’informar se ren de da vos, serètz vos a me dever contiar tuchi vòstri secrets. E ben, qui setz vos? Començatz donc, contiatz-me vòstra estòria».

«Mon estòria!», ai criat espaventat, «mon estòria! Qui vos a dich qu’ai un’estòria? mi ai pas un’estòria…»

«E coma avetz viscut s’avetz pas un’estòria?», a interromput en rient.

«Sensa gis d’estòria! Ai viscut coma aquò, coma se ditz, per mon còmpte, totalament solet… Comprenetz çò que vòl dir?»

«Mas coma solet? Avetz pas jamai vist degun?»

«Òh no, per veire, veo pro, malgrat aquò siu solet».

«Enfin, da bòn parlatz embe degun?»

«Regde, embe degun».

«Mas donc qui setz? Explicatz-me! Atendetz, vau endevinar: devetz aver una ieia coma l’ai mi. Es bòrnha e d’aüra enlai es tota la vita que me laissa pas anar de degun cant, parelh qu’ai esquasi desemprés a parlar. E quora, fai un parelh d’ans, ai fach una bestisa e s’es avisaa que polia pas me retenir, m’a sonat e a estachat embe una espinòla ma vèsta a la sia. D’alora restem ensem d’entieras jornaas; ilhe fai la chauça, bèla que sie bòrnha; mi, isto setaa a son cant, coso o leso un libre a vòutz auta. Que causa dròlla lhi èsser estachaa já depuei dui ans…»

«Ah, Bon Diu, que malaür! No, mi ai pas una ieia pariera».

«E donc coma poletz restar sempre dins casa?»

«Escotatz, voletz sauber qui siu?»

«Mas sí, segur!»

«Dins lo sens estrech de la paraula?»

«Dins lo sens mai estrech de la paraula.»

«Allora laissatz-me dir, siu un tipe.»

«Un tipe! Qual tipe? A esbrofat la filha, en rient coma se auguesse pas riüt per un an entier. «Lhi a de s’amusar embe vos! Gachatz, una bancha; setem-nos! Aquí passa pas degun, degun nos auvirè, e… Començatz vòstre cònte! perqué me la donatz pas a creire, vos avetz un’estòria, mas fasetz pas que vos estremar. D’en premier, çò qu’es un tipe?»

«Un tipe? Es un original, un ridícul!» ai respondut, en fasent resson a son rire enfantil. «Es un caràcter parelh. Sentetz: saubetz çò qu’es un sumiaire?»

«Un sumiaire? Segur que lo sai, decò mi siu una sumiaira! De bòts siu setaa arramba a ma ieia, e qué de causas me viron dins la tèsta. Començo a sumiar, e lhi pensiers s’enauron talament que… sus la fin, vai a finir que mario un prince cinés… De bòts, totun, es un ben de sumiar! Totun, Diu lo sa! Sobretot se lhi a de qué pensar sensa aquilhi sumis», a jontat pus seriosa la filha.

«Aquò vai! Se qualque bòt avetz já mariat un emperaire cinés, me comprenerètz perfectament. E ben, escotatz…Mas escusatz: sai pas encara vòstre nom... coma vos sonatz?».

«A la bon’ora! Vos ne’n setz recordat fito!»

«Ah, pechaire! Me sentiu já talament aürós que m‘es nimanc passat per la tèsta...»

«Me sòno Nasten’ka¹».

«Nasten’ka! E pro?»

«Jà! Vos semelha gaire? Setz pas content?»

«Gaire? Es tant, al contrari, tant da bòn, Nasten’ka, ma chara filha, se fins dal premier bòt per mi setz estaa Nasten’ka!»

«Bonaür!»

«Auvetz donc, Nasten’ka, que dròlla estòria vos vau contiar».

Me siu assetat da cant, ai pilhat una pòsa pedantement seriosa e ai tacat a la maniera d’un libre:

«Lhi a, Nasten’ka (benlèu lo saubetz pas), lhi a dins Peireborg de cantonets putòst estranges. Pareis dins aquilhi caires que se mostre pas lo mesme solelh que lui per tuchi lhi abitants d’aquesta vila, mas un autre, novèl, coma fach just per aquilhi caires, e qu’espantea sus tot una lutz diferenta, particulara. Dins aquilhi cantons, chara Nasten’ka, es coma s’én vivesse una vita completament diferenta, dal tot despariera d’aquela que fermisea a nòstre entorn, coma poleria èsser dins un renh desconoissut ai confins dal mond, luenh de nos e de nòstra època tan seriosa. Aquela vita es un ensem de qualquaren de purament fantàstic, d’ardentement ideal e al mesme temp (ah pechaire, Nasten’ka!) de fadament prosaic e banal, per pas dir d’absurdament trivial.»

«Misèria! Que pròlog! Çò qu’aurei encara d’auvir?»

«Auvirètz, Nasten’ka (me semelha que finirèi pas jamai de vos sonar coma aquò), auvirètz qu’en aquilhi caires viu de gent estranja, lhi sumiaires. Lo sumiaire, se vos chal una definicion, es pas una persona, mas, saubetz, un èsser neutre. Lo mai di bòts s’establís dins qualque canton escondut, coma s’escapesse mesme al clar dal jorn, e tuchi lhi bòts que se rentana, s’enraïsa dins son caire coma una lumaça, dal tot parier an aquela jòlia bèstiòla qu’es bèstia e maison ensem, la tartaruga. Qué ne pensatz, perqué ama tant aquilhi siei quatre murs, pintrats immancablament de vèrd, nerits, tristes e indecorosament estubats? Coma vai qu’aquel dròlle senhor, quora qualqu’un de si raires conoissent ven lo veire (e finís que tuchi lo quiton), tan genat, chambiat dins lo morre e agitat, coma se auguesse just maçat qualqu’un entre aquilhi quatre murs, coma se auguesse fabricat monea faussa o mandat si vèrs a una revista, acompanhats da na letra anònima, ente declare que lo vèr poèta es mòrt, mas que un amís retén sacre far conóisser son òbra? Disetz-me, Nasten’ka, perqué lor devís es tant trebulat? Perqué pas una risaa, una parauleta audaciosa salh da la gola de l’amís arribat tot d’un crèp, qu’en d’autras ocasions ama ben lo rire, lo parlar desgordit, e lhi devís sus las fremas, e d’autri discors plasent? Perqué aquel amís, benlèu conoissut de recent e a la premiera vísita - perqué d’aquela passa n’i aurè pas una seconda, e l’amís tornarè pus - perqué decò el es tan genat, tant enregdit, malgrat tota sa vuelha (butat que n’aie), en gachant lo morre esvirat dal patron de maison, qu’entrementier s’es já tot perdut après lhi esfòrç magonats mas vans d’avivar la conversacion, de mostrar que decò el conois la mondanitat, de devisar de fremas e d’agradar, benlèu per complasença, al malcapitat que malgrat el es vengut lo trobar? Perqué, enfin, l’òste a un moment pren lo chapèl e se’n vai a la lèsta, après s’èsser enavisat un empenh urgent qu’es pas jamai existut, e desliura a fòrça la man da las chalorosas estrechas dal patron, qu’en totas manieras cèrcha de mostrar son pentiment e de parar al dan? Perqué, just fòra de la pòrta, l’amís se buta a rire, e se promet que pus jamai tornarè da aquel extravagant, ben que aquel extravagant sie a bòn veire un filh excellent; e al mesme temp pòl pas negar a son imaginacion un pichòt caprici: comparar, ben se a la luenha, lo visatge de son recent interlocutor, per tot lo temp de l’encòntre, a l’aire d’aquel chatonet malaürós que de mainaas aien estrapaçat, espaurit e molestat en totas manieras, après l’aver fach presonier, e anequelit, que finalament se sie desliurat e s’estremat sot na carea, a l’escur, e ailai per un’ora entiera sie estat constrech a dreiçar lo pel, esbrofar e se netear embe las piòtas lo pichòt morre molestat e puei, per encà ben de temp, a gachar asirós la natura e la vita e mai las avanças dal dinar di senhors, gardaas per el da una governanta compassionosa?»

«Escotatz,» m’a interromput la filha, que per tot lo temp m’avia escotat esbabuchia, embe lhi uelhs e la gola dubèrta: «sai pas perqué tot aquò sie capitat, e perqué me fasetz de demandas tan ridículas; mas aquò que sai de segur es que totas aquelas aventuras devon èsser capitaas a vos, mot per mot».

«Certament», ai respondut pus que mai seriós.

«Enfin, se es coma aquò, continuatz,» faset Nasten’ka, «perque ai una granda vuelha de sauber coma vai a finir».

«Voletz sauber, Nasten’ka, çò qu’a fach dins son cantonet nòstre eròi, o ben mi, que siu l’eròi de l’estòria, en tota ma modesta persona? Voletz sauber perqué sie restat tan perdut e tresvirat per tota la jornada, après la visita inatendua de mon amís? Voletz sauber perqué sie tan ressautat e rosseat quora an dubèrt l’uis de ma chambra, perqué aie pas saubut recéber mon l’òste coma chal e sie escrasat ontosament dessot lo pès de ma mesma ospitalitat?»

«Mas segur!», a respondut, «es aquí lo ponch. Mas escotatz: vos contiatz d’un biais meravilhós, mas poletz pas contiar d’un biais menc meravilhós? Parlatz coma se leséssetz un libre».

«Nasten’ka!», lhi ai dich embe vòutz fonza e seriosa, me tenent a fatiga dal rire, «chara Nasten’ka, sai que còntio d’un biais meravilhós, mas… me chal prene la colpa, sai pas contiar diferent. Aüra, chara Nasten’ka, me sento parier a l’esperit dal rei Salomon, que restet per mila ans dins un’onça fermaa da sèt sagèls e enfin ne’n foguet desliurat. Aüra, chara Nasten’ka, que nos sem retrobats après una separacion tan lònja - perque fai já longtemp que vos conoisso, Nasten’ka, perque já depuei longtemp cerchavo qualqu’un, e aquò es lo senh que cerchavo pròpi vos, e qu’es lo destin a nos aver fachs encontrar - de mila sarralhs se son dubèrts dins ma tèsta e me chal vueidar un flum de paraulas, senon estofo. Donc vos demando de pas m’interromper, mas d’escotar pàsia e tranquilla; senon istarei quiet».

«No, vos prego! Parlatz! Direi pas mot».