Mai l’istà è i ëst pasaya si lèsta coumë sit an: l’ëspourtel ou t’istà couinvolt ën tente atività difèrentë, una più eunteresanta ëd l’aoutra.

G’en euncaminà len a junh a to la përtechipasioun ativa aou Premi Ostana: n’esperiensi sempër neuva é semper ariquent. Sit an lë spourtel ou i eu avù per lou prum vì n’eumpenh istitusiounal eumpourtant: ou s’eu ocupà ëd l’acoulhensi é lou soustenh (più ëd tout për seun qu’è rigouardët la tradusioun) a una ëd lë eurtistë premiaië. Parèi ou i eu avù l’ocazioun ëd counhuistri ‘na përsouna spechala: Fiona Mackenzie, una ëd lë più famouzë cantant ëd lenga gaelica. È t’istaia una greunda oucazioun counhuistri é vivri a stret countat për queurqui dì eunsembiou a ‘na persouna si generouza é a la meun, que, però è i eu fait tant për la soua lènga, anquë përqué Fiona è i eust ëd co n’eumpourtata eurquivista qu’è i eu fait gro d’ërcherca su li chant trëdisiounal ën gaelic.

Ma ël sourpreize ou i erount mica finìë: lou Premi Ostana ou dounët sempër d’emousioun inaspetaië paréi g’èn përtechipà a la “spasijada pouetica” a to la letura për lou prum vì ëd ‘na pouezia ën francoprouvensal: l’emousioun ëd lezri eunsembiou a pouetessë ouzitanë greunde é bin afermaië, gro cunhusuë, gro amaië è t’istaia n’emousioun si forta, quë lë spourtel, ouramai bin temprà a toutë ërz’atività publiquë pousibil é imaginabil, ‘stou vì ou s’eu emousiounà si tan’ da cazi nhint riusì a lezri.

Belë se l’emousioun più granda ou l’eu prouvaia cant ou t’istà chamà inaspetatameunt a dounà lou premi a ‘na përsouna spechala, a ‘na soua magistra, a n’amiza, a Liliana Bertolo Boniface. Èstri chamà a dounà ‘stou premi ou t’istà nhint meuc ‘na greunda emosioun, più ëd tout ou t’istà ën grant ounour: Liliana è t’istaia për me, coumë për tentë aoutrë peursounë, ‘na magistra, ‘na gouida ënt lh’an, spechë ënt lh’an ëd la mia fourmasioun. M’arcordou euncoù lou prum vì que seui alaia ën Val d’Aousta për lou coueurs ëd spechalizasioun (për eumparà tou’ seun qu’è s’ pouet pi’ nhint eumparà eisì ën Piemount). M’arcordou euncoù lou zbaruameunt eudvant a vërietà si diferentë é coumpletameunt neuvë për mè al prumë arm, ënt la counfuzioun più coupleta è t’aruvaia quieulla, ato ‘na varietà più vizina a la mia, la veus chaouda è t’istaia bouna a treuncoulizame é è m’eu tchantà “La fénna counsoulaya” fazenme riri figna al lagrime é pourtant via onhi crusi. Parei ënt eustou stat d’animo ëd gratitudi é pieina countenteussi, seui istaia chamaia a dounalë lou premi për la cariera: ou t’istà un ëd li più bel moumeunt da can travaiou për lë spourtel é për seun seui euncoù euncui ërcounoshenta a l’ourganizasioun doou Premi Ostana.

Gneunca avù lou ten d’ërpìisë da lh’ezburdimeunt doou Premi Ostana quë subit sèn istà eumpenhìa ato la councluzioun d’ërz’atività ëd laboratori ënt eurzë scolë medië ëd Serë. Difati ato la fin ‘dla scola ou sount istà tirìë ël coucluzioun zlou laboratori dedicà aou bosc é al pieuntë qu’ou t’istà fait durant l’an ën coulabourasioun avé l’asouchasioun ATA Piemount (Asouchasioun Tutela Ambient Piemount).

L’Istitut Coumprensìou ëd Serë, ato l’aiut dl’ATA é dlou Spourtel Lingouistic a la fin ëd lh’euncountr, ou i eu prountà ëd panel ëd bosc (un për onhi pieunta studiaia ënt l’an) ën maneri da eidà ëd co aoutri vizitatoù doou bosc a ricunhuistri la pieunta eundicaia: couindi për onhi pieunta è i eu nhint meuc scrit lou noum ën latin, n’italieun é ën francoprouvensal, è i eu ëd co ën “qr code” qu’è përmetët ëd descruivì quërcoza ëd più zla pieunta medema. La scola è i eu ëd co prountà n’espouzisioun për moustrà a tui’ lh’eunteresà lou travai fait. L’espouzisioun è t’istaia duerta aou public finha a la fin ëd junh.

Ënt la pruma metà ëd lui l’espourtel ou i eu përtechipà a la zmana dë studi aou Centre d’études francoprouvençales “René Willien” a Seun Nicolà. Eud co sit an g’en përtechipà a la zmana ëd “l’ecoulla d’istà”. È s’ tratët ëd ‘na zmana verameunt eumpourtanta për si qu’ou travaiount për la lenga a livel proufesiounal: difati studious (richercatoù é proufesour qu’ou vinhount da touta l’area ëd parlada) ou s’ eurtrovount për ‘na zmana për prezentà onhidun la soua eurcherca é për dëscoutri eunsembiou su li rizultà outenù é ateis. Parei co lou nostrou spourtel ou i eu prezentà toutë ël souë atività ëd sit an é lh’oubietìou për l’an qu’ou vint.

Propë ën seulla oucazioun lë spourtel ou t’istà avichinà da la richercatris Natalia Bichurina, richercatris ëd l’Università ‘dla Sorbonë” për partechipà a n’euntervista për l’eurquivi sounour ëd seulla università. Naturalmeunt g’en achetà subit bin counteunt, parei eura è i eu ëd co ‘na veus francoprouvensal ëd lë Valadë ëd Leun ënt n’arquivi si prestijous.

É sé vou zmieut nhint euncoù basteunsi, g’en euncoù ëd neuvë. Da ‘na part sèn eumpenhìa eunt n’ërcherca ën coulabourasioun avè li veuldousteun zli verb francoprouvensal ato l’oubietìou ëd crea ‘na piatafoueurma qu’è couniouguet li verb ën maneri aoutomatica. Da l’aoutra part, sèn istà countatà daou proufesour Giovanni Destro Bisol ëd l’Università ëd Rouma “La Sapienza” qu’ou i ëst ën trèn dë scriri ën libeur daou titoul “Gli Italiani che non conosciamo” é për avè ‘na counoushensi più real ou i ëst vinù a trouanou ënt ël Valadë për vè ato li soun ueui ël nostrë Coumunità.

Sercou ëd fala nhint loungi (è srit nechesari n’ërticoul meuc për countà ëd sta vizita) é faou meuc douë counsiderasioun lestë. La pruma è quë la vizita doou proufesour è t’istaia ‘na bela oucazioun për vè toutë ël nostrë Coumunità coulabourà eunsembiou për dounà lou masim për fa bela figura: difati për lou proufesour ou t’istà duertà aposta lou mouzeo ‘dle gouidë eulpinë ëd Balme, lou mouzeo diffuso ëd Lities, la fuzina ëd Mizinì (g’èn afinha fait quio) é ën fin an Ala ou i ont ourganizà ‘na vizita gouidaia al meridianë. Për seun ën grasië daou queur a lou sindic é asesour ëd l’Unioun Valadë ëd Leun, Franca Vivenza: grasie a la soua ourganizasioun é a la soua queupëchità ëd couinvoulgimeunt la vizita è t’istaia ën grant souches. Ma ëd co grasië a la dispounibilità é aou grant queur ëd li sindic ëd Balmë Gianni Castagneri, d’Ala Mauro Garbano é aou Sindic ëd Mizinì Sergio Pocchiola Viter eunsembiou a li quiouaté, ma ëd co a l’Asouchasioun “Amis ëd Lities” (grasie a Marcella é a soua mari) é Marco Blatto. Grasië për avè duertà li museo, avè dounà ato amour é generozità lou vostrou tèn për countà é fa cunhuistri ël nostre valadë, ël nostre treudisioun é la nostra lenga. Grasië, vouzaoutri ou sé la forsi ‘dla nostra coultura, ‘dlë nostrë geun. Secounda counsiderazioun è qu’è t’istà n’ounour èstri sernù coumë coumunità ëd moudel é riferimeunt për l’area ëd parlada francoprouvensal doou Piemount.Lou proufesour ou s’eu tratenù ëd co aou coueurs ëd lènga que propë ënt eusti dì ou s’ tint aou divendrou an Ala. La choza più bela è que proubabilmeunt li countat ato st’università magara ou vont poi aveunti ënt ‘oou ten. Ën fin, crèiou que lou judisi sul nostrë Valadë ou sreu pouzitìou é seui gro crieouza ëd lezri ënt ‘oou libeur la part dedicaia al nostrë Valadë.

Lë spourtel ou s’eu ëd co dedicà al souë atività nourmalmeunt, aleura ou t’istà fait lou coueurs ëd lenga an Ala (qu’ou i ëst ën tren ëd finì prope ënt eustë smanë); ou i eu përtechipà ato lou geu për grant é manhà “Lasèn o prenen” a la fera ëd Queuntoira é ou i eu ëd co ourganizà ëd gir ënt ‘ooou bosc për pourtà peursounë euntersaië a vizità ël nostrë bleussë naturalistic-paizagistiquë, descrueunt li noum ëd lë pieuntë é ëd lë erbë. Parei ën tenti dì diferent sèn alà ën gur, ën vì al goië d’Ala , n’aoutrou aou Chavanis, n’aoutrou dì aou roc ëd lë masquë o aou col Pra Lourens, a l’Uìi ëd Queulcant e tentë d’aoutre.

L’istà ouramai è i eust cazi finìa, ma ërz’atività no: lou spourtel ou i ëst sempër più eumpenhìa é st’outoun srèn eumpenhìa ënt n’ërcherca për l’Università ëd Turin ën coulabourasioun avè l’Università d’Aosta, për eumplementà ato lou numër più aout pousibil ëd variant, ëd la racolta ëd parolë doou sito Alpilink.

Creiou que ëd co l’ount ou sreu n’outoun anomala to aoutë temperaturë é gro ëd travai da fa për lë spourtel, ma nou sén ourgoulhious parei é për seun speren que ël proupoustë ëd coulabourasioun ou countinouount ad aruvà, përqué sit ou douerit estri lou ve travai ëd lë spourtel.