invia mail   

Muraor

Muraor

di Jean Michel Enfantin

Muraor
italiano L'occitano cisalpino muraor « muratore » è formato a partire da una radice verbale murar « costruire un muro » per aggiunzione del suffisso –aor.
Questo suffisso continua la terminazione latina –ATORE(M) che ha dato in occitano comune –ador e in italiano –atore. È servita a formare dei nomi d'agente, come il famoso trobador.
In occitano cisalpino dove la d intervocalica che corrisponde a una T del latino non si è conservata, il suffisso ha preso la forma –aor. Si trova in numerosi nomi di oggetti e dispositivi: colaor « colatoio », fermaor « fermaglio », lasanhaor « mattarello », esbranchaor « potatoio », bataor « macinatore per la canapa », charjaor « luogo dove si preparano i carichi », e per alcuni nomi di agenti : chaçaor « cacciatore » accanto al comune chaçaire.

La pronuncia tipica del suffisso –aor è [-oou], si trova dall'Alta Valle Susa alla Val Stura : colaor [couřoou] a Salbertrand, chaplaor [chaploou] in Val Germanasca,dreiçaor [driçoou] « credenza » a Ostana, lavaor [lavoou] « lavatoio »a Sampeyre. La r finale si conserva a Bellino : tiraor [tiroour] « cassetto » e nell'alta Val Stura : talhaor [taioour] « tagliere ».
In Val Chisone (a monte della borgata Charjaor [Charjaou] Chargeoir de Roure), a Bobbio e in brigasco –aor è pronunciato [aou] : chavaor [chavaou] «ascia per scavare nel legno» (Bobbio), colaor [couraoû] (brigasc). La r finale si conserva nelle borgate di Laus d'Usseaux e di Faetto di Roure.
Localmente esistono delle forme [-eui] (Gilba di Sampeyre e Isasca), e [-our, -où] (Val Pellice, bassa Val Po, ...).

Come adattamento del suffisso italiano –atore l'occitano cisalpino conosce anche il suffisso –ador per delle parole passate recentemente nel vocabolario tecnico : ad esempio a Robilante estimador, jogador, levador, pesador, trufador e ... murador. Se costruire delle case (casear a Bellino) è un'attività di sempre nelle Valli, sa designazione come professione a tempo pieno è meno antica e corrisponde probabilmente all'imitazione dell'uso delle zone vicine più urbanizzate.

La parola muraor , creazione occitana o completo adattamento di una parola importata, è utilizzata nella Val Chisone (Roure), nella Val Germanasca [muroou], nella Val Pellice ([muraou] Bobbio, [murour] a Rorà) e nella Val Po ([muroù] a Sanfront).
Nell'Alta Valle Susa il muratore è il maçon ([masoun] : Salbertrand), una parola comune col francese. Viene da una radice germanica *makjo col senso di « fare, creare », imparentata ai verbi to make dell'inglese e machen del tedesco.
Nelle altre valli centrali e meridionali, si trova la forma murador [muradour] (Bellino, Sampeyre, Elva, Robilante). In bassa Val Po le due parole son utilizzate ma il muraor [muroù] è un artigiano meno sperimentato del murador.

Gli attrezzi di base del muratore sono la gamata ([gamatta] Salbertrand) « mastello », la caçòla ([casolla] Salbertrand, [casolo] Bellino) o la tibla (Las Clavieras) « cazzuola », la talòcha (Salbertrand) o l'aucèla ([oousselo] Bellino) « sparviero ».
occitan L'occitan cisalpin muraor es format a partir d'una raïtz verbala murar « bastir un mur » per adjoncion dal suffixe -aor.     
    Aquest suffixe continua la terminason latina -ATORE(M) qu'a donat en occitan comun -ador e en italiano -atore. Al a servit a formar de noms d'agents, coma lo famós trobador.
    En occitan cisalpin onte la d intervocalica que correspond a una T dal latin s'es pas conservaa, lo suffixe a pres la forma -aor. Al se tròba dins de nombrós noms d'objècts o de dispositius : colaor, fermaor, lasanhaor, esbranchaor, bataor, charjaor, e per qualquis noms d'agents : chaçaor a cant dal comun chaçaire.

    La prononciacion tipica dal suffixe -aor es [-oou], ilh se tròba da la Val d'Ols a la Val d'Estura : colaor [couřoou] a Salbertrand, chaplaor [chaploou] en Val Sant Martin,dreiçaor [driçoou] a Ostana, lavaor [lavoou] a Sant Peire. La r   finala se conserva a Blins : tiraor [tiroour] e en auta Val d'Estura : talhaor  [taioour].
    En Val Cluson (en amont de la borjaa Charjaor  [Charjaou] de Roure), a Buebi e en brigasc -aor  es prononciat [aou] : chavaor [chavaou] (Buebi), colaor [couraoû] (brigasc). La r   finala se conserva dins als borjaas dal Laus d'Usseaus e de Faet de Roure.
    Localament existon las formas [-eui] (Gilba de Sant Peire e Isaschas), e [-our, -où] (Val Pelis, bassa Val Pò, ...).
    
    En adaptacion dal suffixe italiano -atore l'occitan cisalpin conois decò lo suffixe -ador  per de paraulas passaas recentament dins lo vocabulari tecnic : per exemple a Robilant estimador, jogador, levador, pesador, trufador e ... murador. Se bastir de maisons (casear a Blins) es una activitat de totjorn dins las Valadas, sa designacion coma profession a temp plen es menc anciana e ilh correspond probablament a l'imitacion de l'usatge de las zònas vesinas pus urbanizaas.

    La paraula muraor , creacion occitana o completa adaptacion d'una paraula importaa, es enobraa dins la Val Cluson (Roure), la Val Sant Martin [muroou], la Val Pelis ([muraou] Buebi, [murour] a Rorà) e la Val Po ([muroù] a Sant Front).
    Dins la Val d'Ols lo muraor es lo maçon ([masoun] : Salbertrand), una paraula comuna abo lo francés. Ilh ven da una raïtz germanica *makjo abo lo sens de « far, crear », aparentaa ai vèrbes to make de l'anglés e machen de l'alemand.
    Dins las autras valadas centralas e meridionalas, la se tròba la forma murador [muradour] (Blins, Sant Peire, Elva, Robilant). En bassa Val Po las doas paraulas son utilizaas mas lo muraor [muroù] es un artisan menc experimentat que lo murador.

    Las aisinas de basa dal muraor son la gamata ([gamatta] Salbertrand), la caçòla ([casolla] Salbertrand, [casolo] Blins) o la tibla (Las Clavieras), la talòcha (Salbertrand) o l'aucèla ([oousselo] Blins).