Cap. V – 1ª part

Bò, bò, es finia que lhi ai destraviats tuchi! Coma aquò aie polgut arribar lo sai pas, ni recòrdo clarament. D’un vòl mon sumi a atraversat lhi millenaris e m’a laissat ren que la sensacion de sa totalitat. Sai masque que la causa de lor chaüta ental pechat siu istat mi. Coma una marria triquina, coma un àtom de pèst qu’enfècta d’entieras nacions, parelh mi ai enfectat tota aquela tèrra aürosa e innocenta derant de mon arribaa. Ilhs an emprés a mentir, an començat a amar la messonja e an descubèrt la belessa de la messonja. Òh, benlèu aquò es començat innocentement, per rire, per coquineria, per un juec d’amor, benlèu da bòn da un àtom, mas aquel àtom de messonja es penetrat dins lors còrs e lor a plasut. Puei rapidament a generat la sensualitat, la sensualitat a generat la gelosia, la gelosia la crueltat... Òh, sai pas, m’enaviso pas, mas lèu, ben lèu es gisclat lo premier sang: ilhs se son esmeravilhats e espaventats e an començat a se separar, a se desunir. Son naissuas d’alianças, mas desenant l’una còntra l’autra. Son començats lhi repròchs, las semonsas. An descubèrt la vergonha e n’an facha una virtut. Es naissut lo concèpt de l’onor e chasque aliança a auçat sa bandiera. An començat a tormentar las bèstias, e las bèstias se son elunhaas da ilhs e son venguas de lors nemís. Es començaa la luta per la division, per la separacion, per la personalitat, per lo miu e lo tiu. An començat a parlar de lengas diferentas. An descubèrt lo dolor e an començat a l’amar, eron assedats de sufrença e dision que la veritat se rejonh masque a travèrs la sufrença. Alora entre ilhs es apareissua la sciença. Quora son venguts marrits an començat a parlar de frairança e d’umanitat e an capit aquelas ideas. Quora son venguts colpables an inventat la justícia e an prescrich d’entiers còdes per la defénder, e per far observar lhi còdes an inventat la guilhotina. Se recordavon a mala pena d’aquò que avion perdut e volion pas creire que un temp eron istats aürós e innocents. Riïon fins a mai de la possibilitat d’aquel lor passat bonaür e lo definion un sumi. Eron nhanca en estat de se la figurar en formas e images, mas, causa estranja e meravilhosa, bèla en avent perdut qual se sie fè dins lor passat bonaür e bèla en lo definent una fabla, an desirat talament d’èsser mai, un autre bòt, aürós e innocents que son chaüts en janolh coma de mainaas derant lo desir de lor còr, l’an deïficat, an bastit de temples e an començat a auçar de preieras a lor mesma idea, a lor mesme «desir», perfectament convinçuts an un bòt de son irrealizabilitat e impossibilitat, mas en l’adorant en larmas e en se clinant derant el. E, totun, se foguesse istat possible retornar an aquel estat de bonaür e d’innocença que avion perdut, e se qualqu’un a l’emprovís lhi l’auguesse mostrat mai e lor auguesse demandat se volion tornar a el, de segur aurion refusat. Me respondion: «Es ver, siem messongiers, marrits e injusts, mas lo saubem e plorem pr’aquò, nos tormetem e nos puniem bèla mai de quant faseria aquel jutge misericordiós que nos jutjarè e dont conoissem pas lo nom. Mas possedem la sciença e a travèrs ela trobarèm mai la veritat, aqueste bòt en l’aprenent conscientement. La conoissença, de fach es superiora al sentiment e la consciença de la vita es superiora a la vita. La sciença nos donarè la saviessa, la saviessa nos desvelarè las leis e la conoissença d’las leis dal bonaür es superiora al bonaür». Vaquí çò que dision, e après aquelas paraulas chascun a començat a amar se mesme mai de tuchi lhi autri, ni polion far autrament.