Ental passat l'economia d'Èlva era facha d'agricoltura e de pastura e n'avia pas pro per donar da minjar a tant de gent. Mancava la tèrra, la lhi n'avia masque per tenir doas o tres vachas per familha e, ben pr'aquò, al començament dal ‘900 na jornaa de tèrra a Èlva valia 1.200 Liras dal temp que a Savilhan ne'n valia 800. La diferença entre la quantitat de gent e las resorças desponiblas era tala que dins l'uvèrn bòna part de la gent chalia qu'emigresson per après retornar a la prima per lhi trabalhs de la campanha. Era sobretot lo cap familha a partir, de bòt se n'anavon decò lhi filhs mai grands per gavar de golas da esfamar e per donar na man a mantenir la familha. Ente s'anava? En Piemont e en Lombardia, ma decò e sobretot en França. Un bòt partits, que trabalhs polion far an aquel temp? Fasion lhi amolaires, lhi brustiaires, lhi marciers,... en virant per las campanhas de la plana. Per aquilhi qu'avion ren un mestier e fasion masque cònte sus la fòrça dal físic fasia mal far, per lor eron lhi trabalhs mai durs e penibles. Entre lhi dui extrèms, una terça possibilitat era lo comèrci. Es aquí que s'es demostraa l'inteligença, l'iniciativa e la bòna capacitat de nòstra gent de montanha de sobrar las diferenças de lenga e de cultura e de s'inventar de novèls mestiers da far luenh de maison dins la sason mòrta. Parelh, en Val Maira, son naissuts lhi anchoiers de Cèlas, de Sant Damian, de Moscheras, de la Margarida e lhi pelassiers d'Èlva. Eron de mestiers que rendion ben e, de bòt que la lhi a, devenion lo trabalh prencipal d'aquela gent. Coma tot aquò sie prencipiat, degun o sa. Qualqu'un ditz que a Venéçia ental XVIII sècle, un soldat originari d'Èlva aie emparat lo mestier, e tornat al país après la patz de Campoformio dal 1797, l'aie mostrat ai compaïsans. D'autri dison que a París, a la fins de l'800, un chambrier emigrat d'Èlva, trobesse per azard d'americans a la recèrcha de pels per ne'n far de perrucas e parelh ele a pensat ben de lor semóner las jòlias tressas de sa sòrre e sas amisas. L'afar avia talament ben rendut qu'aquel chambrier a pensat de contunhar e lhi compaïsans lhi son anats après. Entre las doas versions, perqué ren laissar espaci an aquò que nos dion E. Dao e G. Eandi? Lo premier a descubèrt dins l'arquivi estòric comunal d'Èlva, que dins lhi ans 1828-1830 un conselhier de la Comuna era un tal Dao Giò Pietro "negoziante di cascami" (de pels). Lo segond, dins lo capítol Commercio dal siu "Statistica della Provincia di Saluzzo" (1835), repòrta a la votz Capelli un riferiment a dui negociants de pels de Saluces e Savilhan. Lo tèxt contiava de pels "acquistati dai parrucchieri o direttamente nelle campagne" entè eron sobretot "le contadinelle, che non isdegnano di sacrificare una lunga capellatura al prurito di ottenere un nastro, un fazzoletto od altro ornamento". Es ren present degun riferiment a Èlva, mas de fach es descrich lo trabalh di pelassiers, probabilment practicat en diferèntas comunitats (segurament Oncin en Val Pò), derant de devenir peculiaritat d'Èlva. Vai remarcat decò G. Rajna que, dins lo siu "Vito Gramo" (1991), sostén que la naissença d'aquel mestier se trobaria dins un autre mestier, aquel di marciers d'estòfas. Seria estat aquesta l'activitat originària. Lo marcier, nuflaa la possibilitat d'un marchat di pels, auria na brisa per bòt acoblat las doas causas, abo na man vendia estòfas e abo l'autra achatava lhi pels que après vendia ai grossistas. Aquò fins a quora la segonda activitat s'es demostraa mai convenienta, parelh que las estòfas son venguas un article da baratar. Coma la sie, es segur qu'aqueste mestier s'es afermat e es arrubat fins a la meitat dal sècle passat. Qualas sas características? Fondamentala era la capacitat de persuasion: chalia decidar las fremas a se privar de la chabelhaa en chambi de monea o mai sovent de lana, de charbo e sobretot d'un talh d'estòfa. Donc era necessari un bòn gaubi, que s'exprimia dins lo vestir curat e dins lo charme en qualqua maniera da seductor. La paura víctima era la frema, magara sobgestionaa dal nonci que la mòda volia lhi pels corts, mas dins la bòna part di cas portaa al sacrifici da la pauretat e dal desidèri d' aver un nòu faudil (se donava normalament decò un mochet per curbir la tèsta). L'arribava sovent que la maire vendesse lhi pels de las filhas, insensibla a las grimas. Era decò de granda importança de se ben desbrolhar abo la lenga e lhi dialècts locals, mas autant de poler devisar entre pelassiers sensa èsser comprés da degun; d'aquò la creacion d'un parlar ermètic e impenetrable, un gergòt que venia mostrat a lhi joves ensem al mestier. Ilh anavon luenh: tot lo nòrd d'Itàlia e, de bòt que la lhi a, al centre, mas qualqu'un calava fins en Calàbria o d'autri en França, Espanha e fins òutra en Escandinàvia. De documents parlon que vèrs lo començament dal ‘900 lo mai di pelassiers viresson las campanhas e sobretot las montanhas dal Vénet ente la qualitat di pels era bòna e se fasion de bòns afars. Lhi viatges lòngs eron fachs en tren e après, a pès, se batia lo territòri a l'entorn. De bissachas de ferpliera servion a cuelhir lhi pels, dins d'autri se butavon las peças d'estòfa da donar en chambi, un sac de tela grossiera servia da cubèrta per las nuechs passaas dins d'estables e de fenieras. Tota la marchandisa venia enmagasinaa sal pòst e a la fins de la sason la charjavon e la portavon a Èlva. Dins na sason un pelassier polia abaronar fins a 50/80 quilos de pels que après vendia a Saluces ente, fins a lhi ans '40, la lhi avia un bòn comèrci d'aquò e venion de grossistas d'en pertot per lhi achatar. Lhi pels venion valutats segond la finessa, l'onda, la color e la longessa. Eron venduts a pes ma las tressas mai lònjas eron tractaas a part e sus aquelas se polia ganhar ben de mai.