Jouŗnà VIII, 5

_{TŖÉI BOUFOUNAIRE I DÉIBŖAION IN JUJJË}

Cmë toûsë ouzàoutŗe ou sabé, loû poudestà ëd Flouransë souvon i venon dla ŗejoun dlâ Maŗcha; l’i, jeneralmon, ëd porou diable pëŗ s’qu’ l’aŗgaŗdë loŗ ŗichésë, e ‘d mesquin pëŗ s’qu’ l’aŗgaŗdë la noblésë d’amë: bachtë, ëd veritabble piòoulhoû.

A caouzë ëd loŗ mizérë e ‘d loŗ avarisë, i poŗton, ëd loŗ pàî, ëd jujje e ‘d notére qu’ou diriâ plutò qu’i soun ëd canpanhin, ou ‘d couŗdounhî, ou ‘d fouŗjeiroun. Un ëd qu’loû poudestà qu’érë vongù a Flouransë, antŗë touttou loû jujje qu’ou l’avî pouŗtà bou ié, ou n’avî pouŗtà un qu’i lh’ dizion Nicola da San Lepido, e qu’ou sonblavë in manéichâ: ié icì, ou l’i ità bità bou louz aoutŗe jujje qu’i duvion dirijâ loû pŗousës cŗiminèlle. Mec l’aŗibbë souvon quë, la jon qu’i l’on pâ ŗon a fâ din ‘l palé dou Poudestà, tutun ëd còs i von fâ inë aguéità, l’i capità quë, in bé matin, Maso del Saggio qu’ou chaŗchavë un ëd sounz amisse, ou s’i tŗouvà din la sarë dou counsëllhë dou Poudestà. Pëŗ azaŗ, ou l’à dounà in cò d’eullhë veŗ qué Mësieù Nicola, e, pisquë la lh’i sonblà qu’ou foussë in badàou fasillë a minchounâ, oul l’à bion beicà dla téetë ou pée. E ou l’à aŗmaŗcà quë, la fouŗurë ëd soun chapé, fài bou la pèllë d’in eichirô blan e gŗî, i l’érë cŗasouzë e nhérë cmë l’eicoubàs; ou l’à méi aŗmaŗcà qu’ou pouŗtavë, pandourà a la sènturë, inë plummë e in ancŗî, e quë sa ŗobbë - i s’abilhavon parî in cò louz omme - i l’érë ancâ mai longë qu’ la mantlinë, e in baroun d’òoutŗa choza dŗolla, qu’ fazion bŗouttë figurë di-z-inë pëŗsounë ëd sa coundisioun; ma la plu dŗollë ëd toutta, a l’avî ëd Maso, l’érë in paré ëd bŗâia quë, pisquë ël jujjë ou l’érë astà e sa ŗobbë e sa mantlinë - tŗo eitŗeitë - i ‘l leisavon touttë deibaŗlinà, Maso ou l’à vî qu’i lh’aŗibavon ncià ‘l gënoù. La lh’i vongù inë eidée: ou l’à plantà icì ëd lâ beicâ, ou l’à leisà peŗdë s’qu’ou l’érë apŗée chaŗchâ, e ou l’à coumonsà a fâ inë aoutŗë aŗcheŗchë; ou l’à tŗouvà doû ëd soun camaradde: un ou l’érë a noun Ribi, l’aoutŗë, Matteuzzo, e l’érë doû boufounaire parî cmë ié. Maso ou lou-z-à dì: S’ou vouré m’ fâ in pleizî, vné bou mi ou palé dou gouveŗnamon: a vorou ou mountŗâ ël plu dŗollë badaoudàs qu’ou l’aia jomai vî; i soun anâ toûsë anson ou palé, e Maso ou lou-z-à mountŗà qué jujjë e sâ bŗâia. Mac a lâ véirë dë ‘d lon, loû amisse ëd Maso i l’on coumonsà a ŗirë e, can-t-i s’ soun apŗouchà dou ban nté qu’ël jujjë ou l’érë astà, i l’on vî qu’ l’érë pâ inpousibblë dë s’ coulissâ ëd sous qué ban. I l’on méi aŗmaŗcà quë, la planchë nté quë ‘l jujjë ou l’apuiavë loû pée, i l’avî in pëŗtû gŗô cm’ël bŗas.

Alour Maso ou l’à dì a soun camaradde: Qué jujjë, a vorou quë nou ‘l deibŗaion counplétmon: a ou-z-asurou qu’ l’i pâ difisillë.

Châcun ëd soun camaradde ou l’à aougù vittou fài a counpŗënnë mec la s’ pouî fâ: an counsecansë, i l’on counbinà antŗë ièllou s’qu’i duvion fâ e dirë, e, l’andman matin i soun toŗnë anâ ou palé. Pisquë din la sarë dou counsëllhë la lh’avî in baroun ëd jon, l’i pâ ità difisillë pëŗ Matteuzzo dë s’ coulissâ ëd sous ël ban, e dë s’ bitâ pŗoppi nté quë ël jujjë ou l’apuiavë loû pée. Maso ou s’i apŗouchà dou jujjë a sa gaouchë, ou l’à pŗéî ël panoullhë ëd sa mantlinë, Ribi ou l’à fài la méimë chozë a sa dŗéitë, e Maso ou l’à coumonsà a dirë: Mësieù, hòou Mësieù, fazëmmë la charità s’ou plé, dran quë qué ladŗàs qu’i a cairë ëd voû ou s’n’annë aieuŗ, fazëmmë ŗondë in paré ‘d botta qu’ou m’à ŗoubà; ié ou dì qu’ l’i pâ vrai, ma mi a l’ei vî, in méi fài, qu’ou lâ fazî aŗsourâ. Ribi, apuià ou ban dl’aout’ cairë dou jujjë, ou bŗamavë: Mësieù, cŗiié pâ s’qu’ou v’ dì! L’i mac in maoufatàn! Pisquë ou l’à sòoupù qu’ mi a sarioû vongù ou palé, pë ‘l sità an justisë a caouzë d’inë valizë qu’ou m’à ŗoubà, ou l’i vongù méi ié, e ou paŗlë dlâ botta qu’ mi a l’ei a ma meizoun ëd pé lounton; e, s’ou vouŗguëssa pâ m’ cŗéirë, mi ei doû temouen: douâ maŗchënda qu’ laz on loŗ boutiqquë a cairë ëd ma meizoun; e, tâ douâ, lâ l’on vî can-t-ou toŗnave d’an canpannhë. Maso, pëŗ sa paŗ, ou leisavë pâ paŗlâ Ribi; ou bŗamavë cm’in ouŗsë,
e Ribi ou n’an fazî otan. Antŗëton ël jujjë ou s’érë alvà, e ièllou i s’éron apŗouchâ ëd ié pëŗ l’eitŗënnhë in pòou mai; Matteuzzo ou l’à atandù ël moumon boun, ou l’à pasà la man din ‘l pëŗtû dla planchë, ou l’à atŗapà ël foun dlâ bŗâia dou jujjë, e ou l’à coumonsà a tirâ tan qu’ou pouî: lâ bŗâia lâ sounn tou ‘d suitë vonguiâ aval, peŗquë ël jujjë ou l’érë maigŗë cm’in pic, e ou l’avî ancâ mai ëd bŗâia quë ‘d quioû. Por diablë! Ou s’i pŗou anavizà qu’ la lh’érë capità ëccaŗòn ëd dŗollë, ma ou s’ ŗondî pâ bion contë dë s’qu’ l’érë; tutun, ou chaŗchavë dë s’ tirâ la mantlinë slâ guënba, dë s’ couatâ in pàou, e ‘d s’astâ ëd sû soun ban; ma, Maso d’in cairë, Ribi dl’aoutŗë, i chaŗchavon d’ l’anpâchâ ëd boujâ e, an méimë ton, i bŗamavon tan qu’ la nh’avî pŗou: Mësieù, ou nou fazé toŗ a vouguéirë v’n’anâ vî; la nôtŗë, l’i inë pchittë disputtë, l’i pâ nesesérë quë n’ pŗëzonton inë plentë eicŗittë. Tandì qu’i dizion qu’lâ parolla icì, i l’on aŗtongù ël jujjë pëŗ la mantlinë pr’ in bé moumon, fé quë parî, din ‘l tŗibunal, i s’ soun toûsë anavizà qu’i l’avion deibŗaià. Ma Matteuzzo, apŗée aouguéirë aŗtongù pr’ inë pésë lâ bŗâia dou jujjë, ou laz à leisà anâ, e ou s’n’an s’i anà vî sons quë nongù ‘l viiëssë. A qué pouen icì, a Ribbi la lh’i sonblà d’aouguéirë pŗou ësqueŗnì ël jujjë; alour ou l’à dì: A ou jurou qu’ou diòouré m’ deidòoumajâ, can-t- ou diòouré ŗondë contë dla maniérë qu’ou l’avé ëd ŗondë justisë. E, méi ié, ou l’à leisà anâ la mantlinë, an dizon: Méi mi a fòou contë ëd toŗnâ isì, e a vondŗéi ncià ‘l joû qu’a ou tŗovë in pòou monchë anpŗuntà d’anqueuî. Apŗée aouguéirë dì icòn, loû doû, un d’in cairë e l’aoutŗë dl’aoutŗë, i l’on filà vî plu vittou pousibblë. Mësieù ël jujjë ou s’i tirà amoû lâ bŗâia, dran toûsë, mec ou s’ foussë dŗéita alvà dou léî; e l’i mac a qué moumon ilài qu’ou l’à counpŗéî s’qu’ l’érë aŗibà, e ou l’à dmandà nté qu’i l’éron pasâ quëllou qu’avion fài disputtë a pŗoupò dlâ botta e dla valizë; ma pâ nongù sabî nté qu’i l’éron. Alour ou l’à coumonsà jurâ cm’in chaŗtî, e a dirë qu’ la lh’ sarî plagù sòoupéirë s’ l’érë la moddë, a Flouransë, ëd garâ lâ bŗâia ou jujje can-t-i l’éron apŗée adminichtŗâ la justisë.
Méi ël Poudestà, can-t-ou l’à sòoupù s’qu’ l’érë aŗibà, ou l’à fài in boucan d’anfeŗ, ma sounz amisse i lh’on esplicà quë, la badinaddë quë Ribi e Maso i l’avion fài ou jujjë, l’érë pëŗ fâ sòoupéirë a ié, ël Poudestà, quë loû Flourantin i l’avion bion counpŗéî quë ié, nou pâ ëd pouŗtâ a Flouransë ëd jujje, ou l’avî pouŗtà ëd veritabble tabian, peŗquë i lh’ coûtavon in pòou monchë qu’ loû jujje. A qué pouen icì, ël Poudestà ou l’à ponsà qu’ la lh’counvnî dë s’ cazâ, e l’ichtouarë i l’i ità fnìë parî.