Un ponch fèrm de memòria istòrica e linguística dins la disgregacion territoriala en act

L' “Atlant des Minoranças Linguísticas dal Piemont e de la Província d'Imperia” que vos anem presentar vòl provar a comolar un vueit, o almenc començar a lo far: en donant una visibilitat intuïtiva, immediaa, ai territòris istòrics des minoranças linguísticas italianas dins lor complèx e en particular a las minoranças linguísticas istòricas de la Region Piemont e de la Província d'Imperia.
Paucas causas son mai claras e al mesme tempm mai encharmantas d'una carta geogràfica, sia per qui conois já lo territòri , sia per qui vòl lo conóisser.
Lhi confins linguístics, lo sistèma orogràfic e idrogràfic, lhi confins comunals, lhi noms tradicionals di luecs restituïts a lor dignitat, tot aquò sus una carta geogràfica, a divèrs livèls de detalh: per donar consciença ai territòris, que sovent an desmentiat o son en tren de desmentiar sas particularitasts culturalas e linguísticas e, perqué pas, incuriosir decò qui es originari d'aquesti luecs.
Las cartas geogràficas culhias ental volum son istaas totas realizaas per èsser adobraas sus divèrs meians de comunicacions:
-sus lo web, coma de mapas interactivas e multimedialas
-coma de cartas muralas
-coma enstrument didàctic per l'escòla.
La carta des “12 lengas”, o ben de totas las minoranças linguísticas reconoissuas da la lei 482/99, es estaa realizaa dins lhi “Estats Generals des minoranças linguísticas italianas”, que s'es tengut a Ceresole Reale ental lulh dal 2012.
La carta des Províncias e des Regions mostra coma en Itàlia ben 37 Províncias sus 110 e 14 Regions sus 20 (ren a cas totas 5 aquelas a Estatut Especial, mas decò ben 8 d'aquelas a Estatut Ordinari) son interessaas, de bòt en granda part, de bòt benlèu ren que per una de lors Comunas, da de minoranças linguísticas; e d'unas Províncias òspiton bèla doas o tres divèrsas comuntats de minorança. Es interessant de veire coma sia lo nòrd que lo sud d'Itàlia son pontejaas densament de comunitats de lenga minoritaria, tròp sovent pauc reconoissuas.
La carta generala des Valadas Occitanas es jà estaa publiaa ental 2010
La carta des Valadas Francoprovençalas dal Piemot es ben una novitat.
En tuchi dui lhi cas s'es volgut mapar lo territòri istòric, tradicional, compact, en senhalant correctament en nòta mesme las comunas que fins aüra an pas deliberat ai tèrmes de la lei 482, mas que son tradicionalament considerats apartenents a l'àrea istòrica.
Essent que l'occitan alpenc s'es dotat despuei d'ans d'una grafia unitària, normalizaa, lhi topònims sus la carta des valadas occitanas son reportats tuchi en occitan; se remanda a la legenda per la version oficiala italiana.
Al contrari, dins la carta des valadas francoprovençalas, en atendent un acòrd ortografic unitari e partatjat, s'es preferit butar sus la carta lhi noms oficials en italian e reportar dins la legenda lo nom local, dins la grafia semi-fonètica desvolopaa a son temp dal Prof. Arturo Genre.
Decò la carta dal brigasc, an aqueste livèl de detalh, es una novitat: de recèrchas de champ aprofondias an permés de recuperar una part de la toponomàstica tradicionala e la definicion “exacta” dal territòri istòric d'aquesta comunitat de frontiera desmembraa ental 1947 d'Estats, de Províncias e de Comunas difrentas.
Las cartas de las Províncias piemontesas de Coni e Turin, pro simplas, vòlon mostrar coma una part importanta dal territòri regional, practicament tota la part de montanha, es una zòna de minorança reconoissua: venon marcats decò lhi confins des grandas valadas, que tan d'importança an agut e an encara dins la formacion des identitats localas.
La carta di territòris de lenga francesa e Walser an coma solet critèri aquel de la delíbera d'apartenença da part de las Comunas, coma previst da la lei 482. Dins lo cas dal francés, en efèct, lhi a pas un territòri de lenga autòctona, mas una zòna ente la lenga francesa es un referiment cultural e religiós. Dins lo cas di walser, ensita, una delimitacion dal territòri originali fai mal far: las comunitats walser fasion de l'enlevage en auta altituda e ben de zònas eron ocupaas masque qualqui mes a l'an; s'es preferit donc se tenir a las delíberas oficialas sensa intrar dins lo mèrit de la vitalitat presenta e passaa de la lenga en d'unas zònas pus bassas. Encuei certament la lenga es encara viva dins las quatre comunas de Alagna, Formazza, Macugnaga e Rimella.
Completon aqueste pichòt atlant las 9 cartas de las Comunitats Montanas, prtojectaas essencialament per lo web e per l'usatge interactiu, que mostron lhi confins di ents locals que ben de raire son presentats d'un biais clar dedins las cartas que sem abituats a veire. Se nòta clarament que lo fach linguístic es estat tengut en ben gaire còmpte dins la recenta reorganizacion d'aquesti ents: dins qualqui cas las minoranças linguísticas reconoissua son devenguas minoritàrias bèla en dedins de lors, d'aüra enlai enòrmas, Comunitats Montanas.
Lo trabalh fach, en mai de la publicacion, es present sus lo web a l'adreça http://reteistituzionale.chambradoc.it dins la version interactiva e navigabla de totas las cartas publicaas, unit a un mai que mai ric arquivi audio e video dins las variantas oralas des minoranças linguísticas dal Piemont e de la Província d'Imperia.
Las cartas en format grand (Minoranças italianas 482, Minoranças dal Piemont, Valadas Occitanas, Valadas Francoprovençalas, Brigasc) son disponiblas decò en format 50x70 per l'afichage mural. Masque un grop de trabalh aflatat embe de collaborators e d'informators fiables sal pòst, polia butar en pè una tala operacion, e lo premier mèrit vai a la província de Turin que, en profitant de la preciosa collaboracion de la Chambra d'òc, dal Ce.Sdo.Me.O, de l’Espaci Occitan, de A Vastera, dal Musèu Cívic di Usselh, a sabut crear aqueste grop de collaborators sal territòri, per far convèrger tot lo trabalh dins la publicacion sus papier e sus la ret di ents en web, en ofrent com aquò al grand públic la possibilitat de conóisser e partatjar la meravilha de la diversitat culturala.
Lo volum es presentat dal President de la Provincia de Turin Antonio Saitta e da l'Assessor a la Cultura e Torisme Ugo Perone embe un'introduccion de ines Cavalcanti per la Chambra d'òc, editritz dal volum, e de Carlo Zoli de Smallcodes.
Lo volum, en distribucion gratüita, gavat lhi costs d'expedicion, es on line sus lo catàlog.